O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Korxona resurslarini boshqarish (ERP-tizimlar). Hozirgi kunda 
kompaniya ichki va tashqi faoliyatini optimallashtirish va avtomatlashtirish uchun 
rejalashtirish, tayyorlash, ro‗yxatga olish va nazorat kabi jarayonlarni 
takomillashtirishga yo‗naltirilgan ERP (Enterprise Resources Planning — Korxona 
resurslari boshqarish) deb nomlanuvchi tizimlar keng joriy etib borilmoqda.
―ERP-tizim‖ tizim atamasi APICS (American Production and Inventory 

---

203 
Control Society) mos holda ikki xil talqin bilan qo‗llanilishi mumkin. 
Birinchidan (keng ma‘noda), bu – savdo, ishlab chiqarish va xaridlar, ishlab 
chiqarish sohasida mijoz buyurtmalari bajarishda ro‗yxatga olish, xizmat 
ko‗rsatishni amalga oshirish uchun zarur bo‗lgan korxona barcha resurslarini 
samarali rejalashtirish va boshqarish uslubiyotidir.
Ikkinchidan, savdo, ishlab chiqarish va xaridlar, mijoz buyurtmalarini 
bajarilish jarayonlarini ro‗yxatga olishni amalga oshirish uchun zarur bo‗lgan 
korxona barcha resurslarini samarali rejalashtirish va identifikatsiya qilish axborot 
tizimidir. 
ERP tizimda asosiy atama Enterprise – Korxona, shundan so‗ng – 
resurslarni rejalashtirish keladi. ERP tizimlarni qo‗llashdan asosiy maqsad 
kompaniyaning barcha funksiya va bo‗linmalarini alohida bo‗limlarning xususiy 
zaruriyatlariga xizmat qiluvchi yagona kompyuter tizimiga birlashtirishdir.
ERP-tizimlar – bu tadbirkorlik operatsiyalariga ishlov berish va majmuaviy 
hamda tezkor (aniq vaqt lahzasiga) rejalashtirish, ishlab chiqarish, mijozlarga 
xizmat ko‗rsatishda hamkorlik qilish uchun yaratilgan kompyuter tizimidir. 
Kompaniya ERP tizimlarida mijozga ―tashqi olam elementi‖ sifatida qaraladi va 
ahamiyatli ta‘sir kuchiga ega bo‗lmaydi. Boshqacha aytganda, ERP –tizimlar ichki 
biznes-jarayonlarni optimallashtirish hisobiga raqobat ustuligiga erishishga 
yo‗naltiriladi. ERP-tizimlar quyidagi tasniflarga ega bo‗ladi: 
– an‘anaviy va internet-texnologiyalarga asoslangan mijoz-server muhiti 
uchun tayyor dasturiy ta‘minot – majmua; 
– bu tizim ko‗plab yuiznes-jarayonlarni birlashtiradi; 
– u yordamida tashkilot tadbirkorlik operatsiyalarining katta qismiga ishlov 
beriladi; 
– bunday tizimlar tashkilotning barcha ma‘lumotlar bazasidan foydalanadi, 
ma‘lumotlarni har bir namunaviy nusxasi, odatda, bir marta kiritiladi va saqlab 
qolinadi; 
– bu tizimlar ma‘lumotlarga joriy lahza tartibida kirishni ta‘minlaydi; 
– ayrim hollarda tizim ma‘lumotlari tadbirkorlik operatsiyalariga ishlov 

---

204 
berish va rejalashtirish bo‗yicha ishlarni birlashtirishga imkon beradi (masalan, 
ishlab chiqarishni rejalashtirish). 
Bundan tashqari, ko‗p hollarda ERP-tizimlar: 
– bir necha valyuta va tillarni quvvatlash (bu transnatsional kompaniyalar 
uchun o‗ta muhim);
– aniq tarmoqlarni quvvatlash (masalan, neft va gaz tarmoqlari, sog‗liqni 
saqlash, kimyoviy sanoat va bank ishi kabi ko‗plab tarmoqlarni quvvatlaydi; 
– qayta dasturlashtirilmasdan sozlanishlarga xususiyatliligi. 
ERP-tizimlarni joriy etish va foydalanishdagi ustunliklarni ko‗rib chiqamiz.