O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

 
 

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
106 
UMUMIY OVQATLANISH OBYEKTLARIGA QO’YILGAN GIGIYENIK 
TALABLAR VA UNING ICH TERLAMA (QORIN TIFI) KASALLIGINI OLDINI 
OLISHDAGI ROLI. 
 
Samarqand Davlat Tibbiyot Instituti, ass. Mamurova Nigora Normuratovna,
bakalavr. Maydonov Bahodir Botir o’g’li. Tibbiy profilaktika 502 gr. 
 
Umumiy ovqatlanish korxonasining loyihalari sanitar qoida va normalar asosida turli xil bo‘ladi: 
ochiq turdagi oshxona, oliy ta’lim muassasalari qoshidagi oshxonalar, ishlab chiqarish korxonasiga 
tegishli oshxonalar, restoran, kafe va boshqalar. Ularning aksariyati namunaviy loyihaga asosan 
quriladi. Katta umumiy ovqatlanish korxonalari esa yagona loyihaga asosan, ya’ni fabrika va tayyorlov 
oshxonalari maxsus ishlab chiqilgan individual loyihaga ko‘ra quriladi. 
Fabrika va tayyorlov oshxonalari zamonaviy umumiy ovqatlanish korxonasining keng 
qurilishini odatda yarimfabrikatlar bilan ishlash uchun loyihalashtiriladi. Xom-ashyo bilan ishlaydigan 
korxonalar shunday yarimfabrikatlar ishlab chiqaradigan korxonalar mavjud bo‘lmagan aholi 
punktlarida quriladi. 
Umumiy ovqatlanish korxonasining sanitar holati xuddi boshqa korxonalar singari hududi 
yetarli bo‘lgan, rejalashtirilgan va obodonlashtirilgan yer chastkasida quriladi. Unda xo‘jalik 
qurilmalari, mijozlar dam olishi, yozgi qo‘shimcha o‘rinlarni joylashtirish, avtomobillar qo‘yish uchun 
zonalar bo‘lishi ko‘zda tutilishi lozim. Ombor, tara, yoqilg‘i, axlat to‘plash joyi va boshqa hovlida 
qurilgan qurilmalar shamol esmaydigan tomonda bo‘lishi lozim va albatta ular xo‘jalik hovlisidan va 
boshqa xo‘jalik hududidan devor bilan ajratib qo‘yilishi kerak. Umumiy ovqatlanish korxonasining 
eshik va derazalaridan axlat to‘plash joyi 20 m dan kam bo‘lmagan uzoqlikda bo‘lishi lozim. Bundan 
tashqari axlat to‘plash joyi va yoqilg‘i maydonchasi asosiy binodan ajratib turuvchi yashil ekinlar bilan 
ajratib qo‘yish tavsiya etiladi. Uchastkada transport va piyodalar harakati uchun joy ajratilishi va 
binoga kirish yo‘laklarini to‘g‘ri tashkil etish lozim. Transport yo‘li va piyodalar yo‘lagi binoga chang 
va loyning kirishini kamaytirish uchun asfalt bilan qoplanishi kerak. Qattiq qoplama asfalt bilan 
qoplanmagan va qurilmalar yo‘q joylarga gazon, bo‘ta va tik o‘suvchi daraxt ko‘chatlari ekilishi kerak, 
bular atmosfera havosini changdan tozalashda muhim rol o‘ynaydi. 
Umumiy ovqatlanish korxonasidagi yashil o‘simliklarning salmog‘i korxona umumiy 
hududining 50%idan kam bo‘lmasligi kerak. 
UOK hududida kirish uchun kamida 2ta kirish joyi bo‘lishi lozim: biri – mijozlar uchun, 
ikkinchisi - oziq-ovqatlarni olib kelish va xo‘jalik maqsadlari uchun. 
Yirik korxonalarda axlat va chiqindilarni chiqarish uchun xo‘jalik hovlisida oziq-ovqat 
bo‘lmagan yuklarni olib keltirish va chiqarish uchun alohida yo‘l bo‘lishi tavsiya etiladi. 
Ich terlama (qorin-tifi) - isitma bilan kechuvchi og’ir kasallik bo’lib, bakteriemiya, umumiy 
intoksikatsiya, jigarning, taloqning kattalashishi va ingichka ichak limfoapparatlarining faoliyatlari 
buzilishi bilan xarakterlanadi. 
Qo’zg’atuvchisi salmonella guruhiga mansub S. Typhi abdominalis. Tashqi muhitda juda 
chidamli, fizik va kimyoviy ta’sirlarga ham chidamli. 2 ta antigeni, ya’ni somatik 0 antigen va xivchinli 
N antigenlari bor. O antigenga qo’shimcha antigeni ham mavjud bo’lib, u virulentlik (Vi) antigeni deb 
ataladi. Xivchinlari bo’lib, ular yordamida harakatlanishadi. Spora va kapsula hosil qilmaydi. Gramm 
manfiy, hamma anilin bo’yoqlarda yaxshi bo’yaladi. Tuproqda - 2-3 oy, suvda - 2 haftagacha va undan 
ortiq, oziq-ovqat mahsulotlarida - bir necha haftagacha, meva va sabzavotlarda - 10 kungacha 
saqlanishi mumkin. Qorin tifidan o’lganlarda 3-4 haftadan keyin ham bakteriyalar ajralib chiqqanligi 
kuzatilgan. Dezinfeksiyalovchi vositalar yuqori konsentratsiyada bo’lganda ta’sir qiladi. 
Respublikamizda oxirgi 20 yilda qorin tifi va paratif kasalliklari kamayganligi kuzatiladi. Qorin 
tifi bilan kasallanish ko’rsatkichlari 2 martaga kamaygan. Biroq so’nggi vaqtlarda ba’zi viloyatlarda 
qorin tifi kasalligining o’sayotganligi kuzatilayapti, jumladan o’sish ko’rsatkichlari Toshkent, Jizzax 
va Samarqand viloyatlarida qayd etilgan. 
Kasallik qo’zg’atuvchisining manbai - kasal bo’lgan odam (rekonvalessentlar, bakteriya 
tashuvchilar), paratif V da esa hayvonlar va qushlar ham infeksiya manbai bo’lib xizmat qilishlari 
mumkin. 

---