O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Enantoviy efir (konyak moyi).Achitqi qoldig‘idan spirti ajratib olingandan keyin olinadigan 
mahsulot. 1 tonna achitqi qoldig‘idan 300-400 g enant efiri olinadi. Etil efirining yuqori molekulali 
spirtlar bilan hosil qilgan aralashmasi. Rangsiz suyuqlik, spirtda yaxshi eriydi suvda erimaydi. Bu efir 
oziq-ovqat va parfumeriya sanoatida ishlatiladi. 
Tanin. Uzum urug‘idan olinadi.
Chorva mollari uchun ozuqa uni. Uzum turpidan urug‘i ajratib olingandan keyingi qolgan 
mahsulotlardan olinadigan ozuqa uni chorva mollariga ozuqa sifatida ishlatiladi. Achitqi qoldig‘idan 
spirt va vino kislotasi ajratib olingandan keyingi qolgan mahsulotdan olinadigan achitqi ozuqasi.[4]
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.S.X. Abdurazzoqova, G. Rustambekova «Sharob biokimyosi» –T. 2005.
2.Sh.I. Hakimova «Sharobchilik mikrobiologiyasi» – T. 2005.
3.N.Sh.Abdullayev, О.A.Ortiqov «Vino tayyorlash texnologiyasi» O‘qituvchi 1996.
4.N.Sh. Abdullayev , P.N. Ro’ziyev, O’.N. Raxmatov “ Vino mahsulotlari ishlab chiqarish 
texnologoyasi” T. 2012 y. 

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
270 
VINO MAXSULOTLARI SOXTALIGINI ANIQLASH USULLARINI TADQIQ ETISH. 
A.F.Iskandarov. Toshkent kimyo-texnologiya instituti magistranti 
A.X.Boboyev. Toshkent kimyo-texnologiya instituti o’qituvchisi 
B.B.Xolmurodov. TKTI Shahrisabz filiali kata o’qituvchisi 
Bugungi kunga kelib oziq-ovqat xavfsizligi butun dunyo mamlakatlari oldida turgan eng 
dolzarb vazifalardan biridir.. Bu borada О’zbekiston Respublikasining 1997-yil 30-avgustda “Oziq–
ovqat maxsulotining sifati va xavfsizligi to’g’risida”gi qonuni qabul qilingan bo’lib, ushbu qonunda 
aholini sifatli va xavfsiz oziq-ovqat mahsuloti bilan ta’minlashning huquqiy asoslarini belgilab 
quyilgan. [1]
Xususan mustaqillikdan so’ng alkogolli mahsulotlarni ishlab chiqarish va qadoqlash 
korxonalari sonining ko'payishi bilan O’zbekistonning ichki iste'mol bozorida katta o'zgarishlar ro'y 
berdi. Uning asosiy ajralib turadigan xususiyati o'z mahsulotlarini taklif qiluvchi sub'ektlarning 
xilma-xilligi, assortimenti va narx siyosatidir. Bu bozorda alkogolli ichimliklarni noqonuniy ishlab 
chiqaruvchilarning ko’payishiga sabab bo’lmoqda. Buning oldini olish maqsadida O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 15.01.2004 yildagi 24-son “Spirt va alkogolli mahsulotlar 
ishlab chiqarish va sotish ustidan davlat nazoratini kuchaytirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar 
to‘g‘risida”gi qarori bilan tartibga solingan .
Sharobning haqiqiyligini o'rganishning ahamiyati, shuningdek, sharob tarkibidagi ko'plab 
bioaktiv birikmalar orqali iste'molchining sog'lig'iga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan mahsulot ekanligi 
bilan belgilanadi. Zamonaviy jamiyat sog'lig'ini yaxshilaydigan va uzoq umr ko'radigan oziq-
ovqatlarni izlashga moyil. Qizil sharobni o'rtacha iste'mol qilish (ayniqsa) inson tanasining sog'lig'iga 
qanday foyda keltirishi mumkinligini ta'kidlagan bir nechta tadqiqotlar aniqlangan. Qizil vino 
tarkibidagi ko'plab komponentlar kuchli antioksidantlar sifatida tanilgan, chunki ular yallig'lanishga 
qarshi, mikroblarga qarshi yoki hatto antikanserogen xususiyatlarga ega. Mana shu sabablar sharobni 
boshqa oziq-ovqatlar qatori funktsional oziq-ovqat deb hisoblash mumkin. Ushbu birikmalarning 
kontsentratsiyasi to'g'ridan-to'g'ri maydonga, uzum naviga va vino tayyorlash texnologiyasiga 
bog'liq, shuning uchun umuman olganda, yakuniy mahsulotning haqiqiyligiga bog'liq[6]. 
Sharob suv, shakar, organik kislotalar, turli ionlar va etanolning aralashmasi bo'lib, boshqa 
ko'plab birikmalar, shu jumladan glitserin, alifatik va aromatik spirtlar, oqsillar, xamirturushlar va 
rang, aroma, ta'm va taninlarga hissa qo'shadigan polifenollardir. 
Zamonaviy vinochilik jarayonlarni optimallashtirish va sifatni ta'minlash uchun ishlab 
chiqarishning an'anaviy usullari va zamonaviy texnika kombinatsiyasidan foydalanadi. Jarayonni 
boshqarish uchun kimyoviy tahlilning nisbatan tez usullari talab qilinadi.
Sharobni tavsiflash va tekshirish uchun yanada murakkab kimyoviy tahlil usullari qo'llaniladi. 
• 
Fotometriya sharobning kislotaliligini aniqlash va titrlash orqali nazorat qilish uchun ishlatiladi. 
• 
Sharobning umumiy shirinligi va glitserinni fermentativ tahlil yordamida o'lchanadi. 
• 
Rangni qoraytirish uchun antosiyaninlar bilan o'zaro bog'langan hal qiluvchi rang stabilizatori bo'lgan 
asetaldegidni fermentativ yoki LC yordamida o'lchanadi.
• 
Muhim konservant, sulfit, to'g'ridan-to'g'ri fotometriya yoki oqim in'ektsiya tahlili bilan aniqlanadi.
• 
Organik kislotalar ion xromatografiyasi bilan aniqlash uchun juda mos keladi, mis, rux va temir kabi 
potentsial metall ifloslantiruvchi moddalar, yaroqlilik muddati va ta'mga ta'sir qilishi mumkin, 
to'g'ridan-to'g'ri atomik yutilish spektrofotometriyasi yoki ICP-MS yoki ICP-OES bilan o'lchanishi 
mumkin.
• 
Pestitsidlar GC-MS yoki LC-MS/MS bilan o'lchanadi. 
So'nggi yillarda vino ishlab chiqarish sifati bilan bog'liq vaziyatni sezilarli darajada 
yaxshilashga qaramasdan, bu muammo dolzarbligicha qolmoqda. Vino ishlab chiqarishda 
mahsulotning buzilishi, standartga nomuvofiqligi va organoleptik ko'rsatkichning to’g’ri kelmasligi, 
sharobdagi moddalarning miqdorining o’zgarishi etil spirti va vinoni soxtalashtirishganligini 
ko'rsatadi [2]. Sharoblarning kimyoviy tarkibi va uning ta'siri ichimlik sifatini aniqlashga yordam 
beradi . Vino mahsulotlar tarkibida bir necha yuz birikmalar mavjud bo’lib, ulardan asosiylari fenol 
birikmalar, biologik faol moddalar, protein moddalar, peptidlar va ularning gidroliz mahsulotlar, 

---