O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Tagasi. Uzum boshi og‘irligini 1,8–8,5 %ni (o‘rtacha 3,5 %) tagas tashkil etadi. Uzum donalari 
ajratish vaqtida tagas sharbat bilan yuviladi va donalar ajratilgandan keyin qolgan ho‘l tagas yuzasida 
ma’lum miqdordagi sharbat qoladi. Bu sharbat tagasni presslash yoki suv bilan yuvib olinadi. Tagasdan 
o‘rtacha 1 tonnasidan 1 dal sharbat olinadi. Olingan sharbat bijg‘itilib, undan spirt olinadi. Tagas 
tarkibida shakar moddasi kam miqdorda bo‘lib, u 1–1,5 %gacha, vino kislotasi 0,1 gacha, oshlovchi 
modda tanin 1,3–3,2 %gacha va mineral moddalar 2,4 %gacha bo‘ladi. Tagas spirt olishda va mineral 
o‘g‘it olishda ishlatiladi.
Uzum turpi. Uzum turpi uzmni qayta ishlashda hosil bo‘ladigan eng ko‘p chiqit Hisoblanib, uning 
miqdori 7–17 % tashkil etadi. Uzum turpi – bu maydalangan uzum donalarini presslab sharbati 
olingandan keyingi qolgan qoldiq bo‘lib, uning tarkibi uzum donasini po‘sti, urug‘i, tagas bo‘laklari va 
qoldig‘ sharbatdan iborat. Shnekli presslarda olingan turp tarkibida 25–30 % gacha sharbat bo‘ladi. 
Uzum turpi qayta ishlanib, undan spirt, vino toshi, moy, chorva ozuqasi uchun un, oziq-ovqat sanoatida 
ishlatiladigan bo‘yoq, enontanin olinadi.
Cho‘kma. Bu uzum sharbatni tindirishda hosil bo‘lgan qoldiq bo‘lib undan spirt va vino toshi 
olinadi.
Achitqi qoldig‘i. Uzum sharbatini bijg‘itgandan keyingi cho‘kmaga tushgan qoldiq bo‘lib, u 
vinoni 3–8 %ni tashkil etadi. Achitqi qoldig‘i qayta ishlanib undan spirt, vino toshi, achitqi avtolizi, 
chorva ozuqasi uchun un, enantoviy efir olinadi. 

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
269 
Yelim cho‘kmasi – vinoni okleykalashda hosil bo‘lgan cho‘kma. Bu cho‘kma qayta ishlanib undan 
spirt olinadi. Vinoni sariq qon tuzi (SQT) bilan okleykalashda hosil bo‘lgan cho‘kma maxsus usul bilan 
yo‘q qilinadi.