O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
279 
zavodi, Qo'qon spirt zavodi)da rivojlanmoqda. Biotexnologik usullar yordamida – streptokinaza, 
urokinaza ingibitorlaridan, asparaginaza, superoksid dismutaza va boshqa fermentlar; v– 
glyukozidazalar, amilazalar, proteazalar va boshqalar, qon omillari (to'qima plazmigormonlarining 
aktivatori, VIII omil, odam qoni albumin zardobi, plodekstrans), gormonlar (insulin, proinsulin, L -, 
B– va V-interferonlar, odam o'sish gormoni, somatotropin) va boshqalar olina boshlandi.[1] 
Biotexnologiya bo'yicha birinchi o'zbek akademigi A.G Xolmurodov (1939-1996) fusarium 
zamburug'laridan NAD-koenzim va vitamin kompleksi (B guruh vitaminlari, RR vitamini va 
boshqalar) tayyorlash texnologiyasini ishlab chiqdi.[3] 
Akademik M.I.Mavloniy O‘zbekistonda uchraydigan xamirturushli zamburug‘larni tahlil qilib, 
ularning non pishirish, vinochilik va chorvachilik uchun mos turlarini topdi va ular asosida 
xamirturush va vinochilik uchun xamirturush tayyorlashning maxsus texnologiyalarini yaratdi.[3] 
Professor K.D.Davranov MDHda birinchilardan bo‘lib yog‘larni parchalovchi lipaza 
fermentini tayyorlash texnologiyasini yaratdi. Ushbu fermentning ko'p qirrali tabiatining sabablarini 
tahlil qilib, u har bir biotexnologik jarayon uchun o'ziga xos xususiyatga ega lipaza fermenti zarur 
degan xulosaga keldi va buni amalda tasdiqladi.[3] K.D.Davranov tomonidan yaratilgan 
“Erointment” biologik preparati azot saqlovchi mikroorganizmlarga asoslangan boʻlib, 
mamlakatimiz qishloq xoʻjaligida keng qoʻllaniladi. Bundan tashqari, K.D.Davranov boshchiligida 
sellyulozali lignin biokarkaslari (paxta poyalari, somon, kanop poyalari, talaş va boshqalar, tabiiy 
sellyuloza lignin fermentlari ishtirokida maxsus tayyorlangan bazidiomitsetlarning fermentlari) 
parchalanishi ko'rsatildi. U “trichoderma harzianum” deb nomlangan zamburug‘li fermentlardan 
foydalanishni ilmiy asoslab berdi va ushbu texnologiyani amaliyotga tatbiq etish bo‘yicha taklif va 
mulohazalarini e’lon qildi.[3] Antibiotiklar ishlab chiqarish bilan bir qatorda aminokislotalar, 
fermentlar, gormonlar va boshqa fiziologik faol birikmalar olish texnologiyalari ham ishlab 
chiqilgan.[3] Bugungi kunda tibbiyot va qishloq xo'jaligi uchun zarur bo'lgan aminokislotalar 
(ayniqsa, organizmda sintez qilinmaydigan aminokislotalar), fermentlar va boshqa fiziologik faol 
moddalar ishlab chiqarish texnologiyasi yo'lga qo'yilganligi va buning natijasida ozuqa 
moddalarining tarkibi aniqlangan.[2]