O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Valyuta bozori nima?
Bir valyutani ikkinchisiga aylantiradigan bozor birja bozori deb ataladi. Ushbu bozorda tijorat banklari, markaziy milliy banklar (Angliyada Bank of England), brokerlar va boshqa tashkilotlar faoliyat yuritadilar. Valyuta bozori aniq manzilga ega emas, bir valyuta boshqa joyda ayriboshlanadi. Chet elga safarga tayyorgarlik ko‘rmoqchi bo‘lganimizda va biz boradigan mamlakat valyutasini olib ketishga qaror qilsak, buni odatda bankimiz orqali bemalol amalga oshirishimiz mumkin. Bu holda biz va bank valyuta bozorining bir qismidir. Agar AQSHga borganingizdan keyin bir necha dollarli pullaringiz qolgudek bo‘lsa va siz u yerga boradigan do‘stingizning funt sterlingi uchun savdo qilsangiz, siz va sizning do‘stingiz bir zumda valyuta bozorining bir qismiga aylanishadi.
Chet el valyutasidagi operatsiyalar
Birja dilerlari bilan ishlashda odatda ikkita yondashuvdan birini bajarish kerak. Ayirboshlash kursi sifatida ma'lum bo‘lgan valyutani darhol almashtirish mumkin. Valyutani qisqa vaqt ichida bizga ma'lum bo‘lgan spot-kurs (spot-rate) yordamida amalga oshirish mumkin. Shu bilan bir qatorda, kelajakda tranzaksiya kuni kursi sifatida ma'lum bo‘lgan valyutani almashtirishni shartnomada nazarda tutish mumkin. Quyida tavsiflanadigan sabablarga ko‘ra, spot-qiymat va valyuta kursi odatda juda boshqacha.
Agar valyuta ayirboshlash shoxobchalarida spot valyuta kursi bo‘yicha bitim tuzilsa, ular ikki valyuta kursini belgilashadi: Bir kursda valyutani sotish, ikkinchisida esa uni sotib olishdir. Misol uchun, valyuta sotuvchisi £ 1 evaziga 1,96 AQSH dollarni qabul qilishga tayyor. Lekin ular sizga £ 1 evaziga faqatgina 1,95 AQSH dollar to‘laydi. Bu degani, ular 1 £ ni 1,96 AQSH dollar evaziga sotadi, lekin siz 1 £ ni 1,95 AQSH dollariga sotib olasiz. Aslida, ko‘pgina tijorat operatsiyalarida, ikki kurs orasidagi farq bu misolga qaraganda ancha past. Spred (tarqalish) (ikki stavkaning orasidagi farq) - bu valyuta sotuvchilarning foydasi. Spred (tarqalish)ning mavjudligi valyuta bozoridan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlarning mavjudligini anglatadi. Spred (tarqalish)ning hajmi, qoida tariqasida, valyuta bozorining samaradorligini, ushbu almashinuv kursining o‘zgaruvchanligini va bitimning ko‘lamini aks ettiradi. Agar bozor samarali bo‘lsa, valyutaning o‘zgaruvchanligi kichik, tranzaksiya ahamiyatli va tarqalishi kam bo‘ladi.