O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Valyuta kurslariga nisbatan ba'zi nazariy tushuntirishlar
Ikkala milliy pul o‘rtasidagi munosabatni oqlash va prognoz qilish uchun ko‘plab harakatlar qilingan. Keling, bu urinishlar natijalarini qisqacha bayon qilamiz va ularning haqiqiy hayotda qanaqaligini sinchkovlik bilan ko‘rib chiqamiz.
Bir baho qonuni
Nisbatan valyuta kurslarining tabiatini tushuntiruvchi nazariyalar umumiy e'tirof etilgan nuqtayi nazardan qo‘llab-quvvatlanadi, ularning ko‘plab xaridor va sotuvchilar o‘zlarining boyligini ko‘paytirmoqchi va axborot olish imkoniyatiga ega bo‘lgan ikki xil mamlakatda bir xil tovarlar va xizmatlarga narxlar (har biri o‘z milliy valyutasiga ega) bir valyutada hisob-kitob qilishda mantiqan to‘g‘ri bo‘lishi kerak va valyuta kursi narxlarning tengligini ta'minlash uchun regulyator vazifasini bajarishi kerak deb hisoblaydi. Ushbu model bir baho qonuni (bir baho qonuni) sifatida tanilgan.
Misol uchun, agar $ 1,95 AQSH dollari narxi = 1 funt sterlingni tashkil etsa, unda AQSHdagi tovar va xizmatlat narxi 19,50 AQSH dollari bo‘ladi, Buyuk Britaniyada esa xuddi shu tovar va xizmatlar narxi 10 funt sterling turadi.
Agar istalgan vaqtda bu muvozanat buzilgan bo‘lsa, bozor kuchlari uni qayta tiklaydi. Aytaylik, ma'lum bir mahsulot Buyuk Britaniyada 11 funt sterling va Qo‘shma Shtatlarda 19,50 dollarga tushadi. Bu holatda, savdogarlar AQSHda mahsulot xarid qilish va uni Buyuk Britaniyada sotish orqali foyda ko‘rishga intiladi. Bu bir vaqtning o‘zida bir nechta oqibatlarga olib keladi. Bunday strategiya AQSHda qo‘shimcha talabni yuzaga keltiradi, bu esa AQSH bozoridagi mahsulot narxining oshishiga olib keladi. Buyuk Britaniyada qo‘shimcha taklif ishlab chiqariladi va bu mamlakat mahsuloti narxining pasayishiga olib keladi. Angliya bozorida Amerikada ishlab chiqarilgan mahsulotni sotish jarayoni dollar funt sterlingini konvertatsiya qilishga olib keladi, bu dollarlarga bo‘lgan talabning o‘sishi va funt sterlingining oshishi demakdir. Bu esa, funt sterlingga nisbatan dollarning mustahkamlanishiga olib keladi. Har ikkala mahsulot uchun ham, ikki mamlakat valyutasi nuqtai nazaridan ham talab va taklifni tuzatish Atlantikaning har ikki tomonida bir xil bo‘lgan mahsulot uchun maqbul narxni belgilashi kerak. Nazariy jihatdan, bir baho qonuni moliyaviy aktivlarga - kreditlar, aksiyalar va boshqalarga nisbatan qo‘llanilishi kerak.
Amalda, nazariyadan farqli o‘laroq, bir baho qonuni har doim ham ishlamaydi. Buning bir qancha sabablari bor.
Valyuta almashish uchun sarf-xarajatlar bor. Bu shuni anglatadiki, sotuvchilar narxlardagi kichik farq bilan ishlashga rozi bo‘lmaydilar, chunki bu holda valyuta almashinuviga bog‘liq xarajatlarni to‘langanidan so‘ng, savdogar hech qanday foyda ko‘rmaydi. Bu omil iqtisodiyot nuqtai nazaridan hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Ehtimol, ma'lum bir mahsulotni boshqa mamlakatdan import qilish bo‘yicha qonuniy cheklovlar mavjud.
Yuk tashish xarajatlarining mavjudligi, bir mamlakatda mol sotib olish va uni boshqa davlatga sotish bu mamlakatlardagi mahsulot narxini to‘liq muvozanatlashmasligini anglatadi. Ko‘rib turganimizdek, valyuta kursi har doim ham mustaqil ravishda tovar va xizmatlar savdogarlari tomonidan belgilanmaydi. Hukumatlar ko‘pincha valyuta bozorining asosiy subyektlaridir.
Bir baho qonuni ba'zi qo‘shimcha va bog‘liqliklarga bog‘liqdir.