O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti t. I. Bobakulov, U. A. Abdullayev, J. Ya. Isakov

Xitoyda milliy valyutaning nominal almashuv kursi va eksport
hajmi
138
 
Ko‘rsatkichlar 
yillar 
2017- 
yilda 
2013- 
yilga 
nisbatan 
o‘zgarishi 
2013 
2014 
2015 
2016 
2017 
Yuanning 1 
AQSh dollariga 
nisbatan nominal 
almashuv kursi, 
yuan
6,0969 6,1190 6,4936 6,9370 6,5342 
0,44 p. 
Eksport hajmi, 
mlrd AQSh 
dollarida 
2210,2 2345,0 3501,1 3024,7 2422 
3464,1 
3-jadval 
ma’lumotlaridan 
ko‘rinadiki, 
Xitoy 
eksportni 
rag‘batlantirish maqsadida milliy valyutaning nominal almashuv kursini 
past darajada saqlab turmoqda. 2013-2017-yillarda yuanning AQSh 
dollariga nisbatan nominal almashuv kursi barqaror bo‘lgani holda, 
2017-yilda 2016-yilga nisbatan 0,4 foizli punktga oshgan. 
Yuanning nominal almashuv kursini past va barqaror darajada 
saqlab qolinganligi eksport hajmini oshishiga kuchli turtki bergan. 
Xitoyda pul massasining o‘sish sur’atining barqarorligini 
ta’minlanganligi va naqd pullarga bo‘lgan talabning yuqori emasligi 
Xitoy Xalq banki tomonidan olib borilayotgan pul-kredit siyosatining 
ijobiy jihatlaridan biri hisoblanadi. 
 
138
Xitoy Xalq banki sayti ma’lumotlari. 

---

 
149 
4-jadval 
Xitoyda pul massasining yillik o‘sish sur’atlari va naqd pullarning 
M2 pul agregatidagi salmog‘i
139
 
(foizda) 
Ko‘rsatkichlar 
2013 y. 
2014 y. 
2015 y. 2016 y. 2017y. 
Pul massasining yillik 
o‘sish sur’ati (M2 pul 
agregati bo‘yicha)
13,6 
12,2 
13,3 
11,3 
8,1 
M2 pul agregati 
tarkibida naqd 
pullarning salmog‘i
5,2 
4,9 
4,5 
4,4 
4,2 
4-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, Xitoyda pul massasining 
o‘sish sur’ati 2013-2017-yillarda barqaror bo‘lgan. Buning ustiga, 2017- 
yilda pul massasining o‘sish sur’ati 2013-yilga nisbatan 5,5 foizli 
punktga pasaygan. Bu esa, pul-kredit siyosatini takomillashganligidan 
dalolat beradi. 
4-jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinadiki, Xitoyda 2013-
2017-yillarda naqd pullarning M2 pul agregati tarkibidagi salmog‘i past 
va barqaror darajada bo‘lgan. Buning ustiga, 2017-yilda naqd pullarning 
M2 pul agregatidagi salmog‘i 2013-yilga nisbatan 1,0 foizli punktga 
pasaygan. Bu esa, naqd pullarga bo‘lgan talabning barqaror ekanligidan 
va naql pul aylanmasini to‘g‘ri tashkil qilinganligini ko‘rsatadi. 
2015-yil 30-noyabrda Xalqaro valyuta fondi (XVF) Xitoy yuanini 
xalqaro rezerv valyuta sifatida tan oldi. Chunki, ushbu sanada XVF 
tomonidan yuanni SDRning valyuta savatiga kiritish to‘g‘risidagi qaror 
qabul qilindi. 
SDR XVFning xalqaro hisob birligi bo‘lib, uning qiymati valyuta 
savati orqali aniqlanadi. Uning valyuta savatining tarkibi har 5 yilda 
ko‘rib chiqiladi. So‘nggi marta SDRning valyuta savati 2011-yilda 
ko‘rib chiqilgan edi. Uning savati tarkibi 2016-yil kuzda ko‘rib chiqiladi 
va Xitoy yuani SDRning valyuta savatiga beshinchi valyuta bo‘lib 
139
Xitoy Xalq banki sayti ma’lumotlari. 

---

 
150 
kiradi. Yuanning SDRni valyuta savatidagi ulushi 10,92% qilib 
belgilandi. 
Qozog‘iston Respublikasida monetar siyosatni Qozog‘iston Milliy 
bankining “Monetar operatsiyalar” departamenti amalga oshiradi. Pul 
muomalasini esa, “Naqd pullar bilan ishlash” boshqarmasi amalga 
oshiradi. 
“Naqd pullar bilan ishlash” boshqarmasi “Monetar operatsiyalar” 
departamentiga bo‘ysunmaydi. 
Qozog‘iston Respublikasi Milliy banki monetar siyosatining o‘ziga 
xos bo‘lgan ijobiy jihatlari quyidagilardan iborat: