O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

XULOSA 

O’zbekiston  mustaqillikka  erishgandan  buyon  o’tgan  davr  mobaynida  siyosiy 

va  iqtisodiy  sohada  katta  yutuqlarga  erishdi.  Yoshlarning  huquqiy  kafolati  davlat 

siyosati darajasiga ko’tarildi. Bu borada amalga oshirilgan ishlarni o’rganish bitiruv 

malakaviy  ishimizni  asosiy  mazmuni  hisoblanadi.  Har  qanday  yangilik,  axborotni 

xolis  va  tezkor    ommaga  yetkazishda  omaviy  axborot  vositalari  ko’prik  vazifasini 

bajaradi. OAV jamoatchilik fikrini shakllantirish, fikrlar xilma-xilligi, qarashlar rang-

barangligini    ta`minlash,  fuqarolar  ijtimoiy  faollikni  oshirish,  jamiyatda  adolat 

mezonlarini  qaror  toptirish,  ochiq  fuqarolik  jamiyati  asoslarini  barpo  etilishida 

muhim  vosita  bo’lib  hisoblanadi.  Axborot  texnologiyalari  asrida  OAVning    aholi 

barcha  qatlamlarini  ijtimoiy-siyosiy,  huquqiy  tafakkurini  shakllantirishga,  ular 

faoligiga  ta`sir  darajasi  kengayib  bormoqda.  “OAV  tafakkurimizni  shakllantiradi,  - 

deb yozadi E.Dennis,- fikrlarimiz va qarashlarimizga ta`sir ko’rsatadi,  ma’lum xulq-

atvor  turlariga,  masalan,  ma`lum  nomzod  uchun  ovoz  berishimizga  turtki  beradi”

40

. 

Kuz`men  esa,  “jamoatchilik  fikriga  ommaviy  tus  bera  olgani  tufayli  OAV  uni 

boshqarishga va xatto yo’lga solishga qodir”

41

, -deb ta`kidlaydi. 

Boshqa olimlar fikriga ko’ra, matbuot qarashlarni vujudga keltirishda ham uni 

tarqatishda  ham  bevosita  ishtirok  etadi,  ya`ni  u  jamoatchilik  fikrini  ifodalamaydi 

balki  uni  vujudga  keltiradi,  tarix  ma`lum  davrlarida  OAV  siyosiy  ta`sirining  kuchi  

davlat hokimiyatini kuchi bilan tenglashtirilgani ko’rsatiladi. Shu nuqtai nazarda ham 

demokratik  davlat  shakllanishida,    ijtimoiy-siyosiy  bilimlari  chuqur  yoshlarni 

tarbiyalashda  OAVlarining  bir  qator  vazifalari  bor.  Shu  o’rinda  barkamol  avlodni 

tarbiyalashda matbuot ahlining haqqoniy so’zi muhim ahamiyatga ega. 

Bitiruv  malakaviy  ishimizning    ob`ekti  ikki  yirik  terajdagi  respublik  nashrlar 

“Ma`rifat”  va  “Turkiston”  gazetalarining  2014-2015  yil  tahlamlari  asosida  mavzu 

doirasida  o’rganib  chiqdik.  Ta`lim  sohasiga  ixtisoslashgan  “Ma’rifat  ”gazetasi 

mamlakatimiz  taraqqiyoti  bilan  birga  o’sayotgan  keng  auditoriyani  qamrab 

olayotganini guvohi bo’ldik. 

                                                           

40

 Dennis E., Merill D. Besede o mass-media. – M.: Vagrius, 1997. – s. 139.

 

41

 Kuz`min O.V. Sotsiologiya obshestvennovo mneniya. – Novosibirsk, 1996.- s.34.

 

 

 

56 

 

Yoshlar  tilidan  so’zlovchi  “Turkiston”  gazetasi  kompozitsion  jihattan  sodda, 

ixcham, uslubiy ravon va tushunarli tilda mavzularni yoritadi. 

Bitiruv  malakaviy  ishimizning  birinchi  bobida  yoshlarga  oid  mavzularni 

matbuotda yoritilishini o’rganib chiqib shunday xulosaga keldik: har ikki matbuotda 

yoshlar  masalalariga  keng  o’rin  ajratilgan.  Bir  qancha  na`munali  maqolalarni 

yuqorida tahlil qildik. Misol uchun “Ma`rifat” gazetasida “Qaror va ijro” sahifasida 

yangi  qarorlarga  sharh  va  ijrosi  tafsilotlari  keng  yoritilib  kelingan.  “Turkiston” 

gazetasi  “Yoshlarga  oid  davlat  siyosati  –  amalda”  sahifasi  asosan  yoshlarni 

bandligiga qaratilgan materialllar nashr qilingan. 

Ikkinchi bob matbuotda yoshlarning ma`naviy immunitetini mustahkamlash va 

sport  mavzularini  yoritishda  mahorat  masalalarini  atroflicha  o’rganib  chiqdik. 

Birinchi bobimiz mavzulariga nisbatan “Ma`rifat” gazetasida ushbu bob doirasidagi 

mavzular  ko’proq  yoritilganini  ko’ramiz.  Turkiston  gazetasida  ham  tahliliy 

materiallar ko’proq e`lon qilinisa maqsadga muvofiq bo’lardi. 

Mavzuni o’rganishimiz jarayonida quydagi takliflar tug’ildi: 

  Iqtisodiyot,  siyosatda  muntazam  o’zgarmaydi  biroq  yoshlar  mavzularida 

qolipga tushib qolish mumkin emas, har kuni, har soat, ildamlash zarur. 

  Yoshlarga yoshlar tilidan murojat qilish kerak. 

  Muallifsiz  axborot  agentliklari  materiallarini  ko’chirib  matbuotga 

joylashtirish  orqali  ko’pchilik  yoshlarda  matbuot  ham  “internet 

ma’lumotlarini  oladi”  degan  qarashlarini  keltirib  chiqaradi.    Natijada 

to’g’ridan  to’g’ri  internetga  murojaat  qilishni  afazal  ko’rishiga  yo’l 

qo’ymaslik. 

  Nashrlarning on-line variantlarini rang-baranglashtirish darkor. 

  “Turkiston”  gazetasi  sahifalarida  tahliliy  materiallarni  son  va  sifatini 

ko’paytirish lozim. 

  “Turkiston”  gazetasida  yoshlar  huquqiy  savodxonligini  oshirishga  xizmat 

qiladigan sahifa tashkil etish kerak. 

 

 

57 

 

  Yoshlar  jurnalistikasi  bo’yicha  mutaxasis  tayyorlash  muhim  masalalardan 

biru hisoblanadi.  

Biz  kichik  tadqiqotimiz  davomida    100  kishidan  iborat  15  yoshdan  30 

yoshgacha  bo’lgan,  Nizomiy  nomidagi  Pedagogika  universiteti,  O’zbekiston  davlat 

jahon  tillari  universiteti  va  1-  Toshkent  pedagogika  kolleji  talabalari  o’rtasida 

quyidagi savollardan iborat so’rovnoma o’tkazdik:   

1.Yoshlar  matbuotidan  qaysi  gazetani  muntazam  o’qib  borasiz?  Degan 

savolimizga 25% yoshlar  “Turkiston”, “Ma’rifat”, “Diyor”gazetalari va “Yosh kuch” 

jurnali,  55  %  “Darakchi”,  “Sug’diyona”,  “Bekajon”,  gazetalari,  10  %  yoshlar 

matbuoti  juda  oz  deb  deb  keltirishgan,  10  %    muntazam  kuzatib  boradigan 

matbuotlari umuman yo’qligini ko’rsatishgan. 

2.  “Ma’rifat”    va  “Turkiston”  gazetalarini  kuzatib  borasizmi?  “Ma’rifat” 

gazetasi  45  %,  “Turkiston”  30  %,  har  ikkala  matbuotni  kuzatib  boruvchilar  25  % 

tashkil etdi.  

3.Yoshlar huquqiy savodxonligini oshirishda qaysi matbuotni faol deb bilasiz? 

45 % yoshlar “Huquq olamida” gzetasiga, 35 % “Xalq so’zi”,“Ma`rifat” “Turkiston”, 

“Inson  va  huquq”,  15  %  yuqoridagi  talablar  darajasidagi  matbuot  yo’q  deb  javob 

berishgan,  5  %  yoshlar  “Shunday  matbuot  bormi  o’zi”  degan  savol  bilan  murojat 

qilishgan. 

4.  Yurtimiz  yoshlar  matbuotining  yutuqlari  nimalardan  iborat  deb  o’ylaysiz?  

55 % yoshlar “Shou- biznes” va yoshlarga berilayotgan e`tibor, tezkor yoritiladi, 35 

% yoshlar turli mavzular, 10 foiz yoshlar yutuqlari yo’q degan javoblarni berishgan. 

5.Respublikamiz  matbuotlarida,  yana  qanday  yoshlar  mavzularini  yoritilishini 

hohlardingiz?  kabi  savollardan  iborat  so’rovnoma  natijalariga  ko’ra  yoshlarning 

takliflari quyidagicha bo’ldi: 

  Yoshlarni jahon siyosiy jarayonlaridan ko’proq xabardor etish; 

  Qonun, qaror, dasturlarni yoshlar tilidan yozish; 

  Ta`lim  sohasiga  oid  xususan  chet  elda  ta`lim  olish  masalalaridagi 

mavzularni ko’paytirish; 

 

 

58 

 

  Tanlovlar bu boradagi ko’rsatmalarni e`lon qilish;  

  Yoshlar  ma`naviy  olamini  boyitishga  xizmat  qiladigan  jahon  adabiyoti 

durdonalarini muntazam e’lon qilib borish; 

  Yoshlarni  qiziqtiradigan  mavzularda  matbuot  tomonidan  tanlovlar 

o’tkazish. 

O’tkazilgan  kichik  tadqiqotimiz  umumiy  natijalariga  ko’ra  demokratik  davlat 

qurishda  yoshlarni  huquqiy  savodhonligini  oshirish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi. 

Yoshlar  matbuotida  yoshlar  siyosatini  yoritish,  bilan  birga  huquqiy  bilimlarini 

oshirishga  xizmat  qiladigan  materiallar,  sahifalar  ko’proq  yoritilishi  maqsadga 

muvofiq bo’lar edi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

59 

 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 

 

              I. QONUN VA ME`YORIY  HUJJATLAR 

  1.1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -T.: O’zbekiston  2014. 

1.2.O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Karimov  I.A.ning  “O’zbekiston 

Respublikasida  yoshlarga  oid  davlat  siyosatini  amalga  oshirishga  qaratilgan 

chora- tadbirlari to’g’risida”gi  PQ_2129  son qarori.-T.: 2014. 

 

                           II. PREZIDENT ASARLARI 

2.1. Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. -T.: “Ma`naviyat”. 2008 y.  

2.2. Karimov  I.A.  Mamlakatimizda  demokratik  islohotlarni  yanada  chuqurlashtirish 

va  fuqarolik  jamiyatini  rivojlantirish  konsepsiyasi  (O’zbekiston  Respublikasi 

Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi ma`ruza) // 

“Xalq so’zi”, 2010-yil, 13- noyabr. 

2.3. Karimov  I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1- tom.- T.: 

“O’zbekiston”, 1996. 

2.4. Karimov I.A.ning  O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 

22 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimidagi ma`ruzasidan. // “Xalq so’zi” 

gazetasi. 2014-yil 6-dekabr. 

2.5. Karimov I.A.ning Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlariga yo’llagan 

tabrigi. // “Xalq so’zi” gazetasi. 2014-yil 28-iyun. 

 

                                             III.MAXSUS ADABIYOTLAR 

3.1.  Nurmatov A. Zamonaviy OAVda kasbiy universallashuv va ixtisoslashuv. –  

        T.: G’afur G’ulom . 2013 

3.2.  Saidov H. To’xliyeva N. Reportyorlik mahorati.-T.: Gafur G’ulom.2008 

3.3.  Mirahmedova U. Axborot asrida yoshlar dunyoqarashi: Nazariya va amaliyot                      

mavzuidagi  respublika  ilmiy-amaliy  anjumani  materiallari  to’plami.-  Toshkent, 

2010. 

 

 

60 

 

3.4. Elov.E, Arslonov Sh. Axborot asrida yoshlar dunyoqarashi: Nazariya va amaliyot 

mavzuidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to’plami.Toshkent 2013. 

3.5.Ubaydullayeva.R.Sotsiolno-demograficheskiy protses v sovremennom 

Uzbekistane. //www.vrach.uz// demograficheskie-processy. 

3.6.“O’zbekiston  Respublikasida  yoshlarga  oid  davlat  siyosatining  asoslari 

to’g’risida”gi  Qonun.  1-modda  //  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining   

Axborotnomasi // 1992 y., 2-son. 

3.7.  Rahmatullayev    T.  Matbuot  va  demokratiya  –  T.:  Samarqand  davlat  chet  tillari 

institute” nashriyoti. 2002. 

3.8. Xudoyqulov M. Jurnalistika va publisistika. – T.: “Tafakkur” nashriyoti. 2011. 

3.9. Dennis E., Merill D. Besede o mass-media. – M.: Vagrius, 1997. 

3.10. Kuz`min O,V. Sotsiologiya obshestvennovo mneniya. – Novosibirsk, 1996. 

 

                                       IV.  MATBUOT NASHRLARI 

4.1. “Ma`rifat” va “Turkiston” gazetalarining  2014- 2015 yillik tahlamlari. 

 

               

                    V. INTERNET MANBALARI 

5.1. www.turkiston.uz 

5.2. 

www.marifat.uz

 

5.3. 

www.wikipedia.org

 

5.4. uz.mcs.uz /