O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

(0,317+0,218*Ihf-0,18*Kam+0,015/Ko)*QQ

Ko’rinib turibdiki, ushbu model sotishdan tushum xarajat-daromad tarkibining kat’iy tasviri emas. Mualliflarning tan olishicha, soliq yukini baholash sodda va tushunarli bo’lishi uchun bu erda aktsiz va boshka spetsifik soliqlar (suv va tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun soliqlar, er va mol-mulk soliqlari) hisobga olinmagan. Ushbu uslub fakat standart soliqlardan tashkil topgan soliq tizimi uchun juda sifatli va universal uslub bo’lishi mumkin, lekin korxona zimmasiga tushuvchi haqiqiy solik og’irligini to’laqonli baholash imkonini beradigan ko’rsatkich zarur.

Ayrim xorijiy mamlakatlarda, xususan Yaponiyada soliq yukini hisoblab chiqish uchun soliq to’lovchining jami soliqqa tortiladigan daromadida soliqlarning ulushini namoyon qiluvchi samarali (effektiv) soliq stavkasi ko’rsatkichlaridan foydalaniladi¹⁵.

Bu usulda soliq yukini hisoblash uchun avvalo daromadning har bir alohida qismidan olinadigan soliq ulushini xisoblab chiqish, keyin ularning barchasini daromadning jami summasiga bo’lish talab etiladi.

Yuqorida ko’rib chiqilgan uslublarning barchasi ham hisoblash jarayonlarida o’ziga xoslikka ega, lekin ular orasidan birortasini tanlab olib, asos qilib olishga kirishishdan oldin bir narsani aniq tasavvur qilish kerak, to’laqonli tahlil uchun korxonalar soliq yukining miqdorini ularning o’z-o’zini moliyalashtirish asosida rivojlanish imkoniyatlari bilan bog’lay oladigan ko’rsatkich talab kilinadi.





¹⁵ Nalogovaya sistema Yaponii. Iz raz. materiala lektsii Nobuyosi Tixara, 26 avgust 2004 g.