O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Elektromagnit kontaktor.

Kontaktor – bu ikki mavqeli (pozitsiya) kommutatsion apparatdir. Kontaktor - me’eriy ish rejimidagi elektr zanjirlarning kup marotaba ulab uzish uchun hizmat qiladi. Kontaktorning qutblari shartli ravishda quyidagicha belgilanadi.

-qo`shuvchi qutblar.

-ayiruvchi qutblar.
-hayalanib qo`shuvchi qutblar.

-hayalanib ayiruvchi qutblar.

-kuchli qutblar.

Kontaktorning 2 mavqeida qutblarning qo`shilgan yoki ayirilgan holda bo`ladi.

Elektromagnit kontaktorning tuzilishi 4 – rasmda ko`rsatilgan. Elektromagnit chulg`amidan tok utmayotgan holatda K1 – ayiruvchi yordamchi kontakttlar kushilgan, K1 qo`shuvchi kontaktlar ochiq.

Yoy so`ndiruvchi tuzilma bilan jihozlangan kuch kontaktlar ham ochiq. Endi faraz kilamizki elektromagnitning (EM) chulg`amida boshqarish toki utyapti. Bu holatda EM yakorni uziga tortadi, K1- ochiladi, K2 – kushiladi. Kuch kontaktor ham kushiladi, va elektr motoriga tok oka boshlaydi.

Elektromagnit krntaktor kup asbop-uskunalarda asosiy kommutatsion element sifatida kullaniladi. SHu jumladan magnit ishga tushurgichni kurib chiqamiz.

Magnit ishga tushirgich (MIT) -kompleks tuzilma bo`lib me’moriy ish rejimida soatiga 600-1500 marotaba ulab-uzish imkoniyatini beradi. MIT-lar quyidagi elementlardan yigiladi: elektiromagnit kontakt issiqlik relesi va boshqarish sistemasi .

Issiqlik relesi (IP) uta yuklantirishga himoya relesi (IP) uta yuklantirishga himoya kiluvchi element bo`lib 2ta issiqlik kengayish koefittsenti har hil bo`lgan metall plastinkalaridan iborat.

B

u ikki plastinka bir-biroviga kattik boglangan va bimetall plastinka deyiladi. Harorat me’yorlaridan oshgan takdirga ya’ni uta-choklantirish rejimida plastinkalarni kengayish koef. har-hil bo`lgani tufayli hisobida zanjir uziladi.

(Rasm-5)

Magnit ishga tushirgichlar hozirgi vaqtda asosan 2kurinishda bajariladi:

1. Nereversivn’y ya’ni aylanish yo`nalishi o`zgartirmaydigan magnit ishga tushirgich.

2


. Reversivn’y ,ya’ni aylanish yo`nalishini o`zgartiruvchi magnit ishga tushirgich.

6-rasm
Nereversivn’y MIT ishlash prinsipini rasm-6li ko`rsatilgan.

- Em- chulg`amining shartli belgisi

R- rubilnik; ES-eruvchan saqlagichlar.

K

₁ K₂ –Em-ning kuch va yordamchi qutblari (kontaktlari).mitning ishlashini quyidagicha : «yurgizish » knopkasini bosganda EM chulg`amidan tok oka boshlaydi va K1 va K2 qo`shuvchi qutblar epiladi AD ishga tushadi «yurg» knopkasi kuyvoriladi .CHunki unga paralel boglangan K1kontaklari orkali «k» EM chulg`ami tarmoga boglangan . Agar divigatelni tuhtatmokchi bo`lgan «tuht» kponka bosiladi «k» chulg`amning zanjiri uziladi K2 kuch kontaklari va K1 erdamida kontaklar ayiriladi .Utayuuklantirish ruybergan holatda issiqlik relalari IR-1eki Ir-2 Emchulg`amida ulangan uz qutblarini ayiradi , chulgan toksizlanadi , AD elektr tarmogidan uziladi . Qisqa tutashdan , rubыlnikdan keyin ulangan eruvchan saqlagich himoya qiladi . SHunday qilib MIT uzokdan turib AD boshqarish imkoniyatini beradi . Aylanish yo`nalishini o`zgartirish uchun , istalgan ikki fazani urnini almashtirish kifoya . Veresli MIT manashu qayta ulanishni amalga oshiradi .Rasm-7 da revesli MIT sxemasi ko`rsatilgan .

«Olga» knopkani bosganda, «olga » kuch qutblari va K1 yordamchi kontaktlar yopiladi. AD ishga tushib ketadi. SHu bilan bir vaqtga K1 «olg`a» EM chulganish zanjiriga ulangan K2 ayiruvchi kontaktlar , ayriladi va «orq» kuch kontaktlarning tasodufan kushilishini tusadi.

Yo`nalishni o`zgartirish uchun avval «tuh» knopkasi bosiladi. K1 chulg`am toksizlantiriladi, keyin «ork» knopkasi bosiladi. K2 yordamchi «orka» kuch kontaktlar yopiladi K1 yordamchi kontakt ayiriladi.

MIT –lar tehnalogik dasgohlarda (tokar’ stanok, tukuvchi va hokazo ) keng kullaniladi. Bu kommutatsion apparat dastgoh bilan birgalikda yigiladi.

Eruvchan saqlagichlar

Saqlagichlar - bu elektr tarmoqlari qisqa tutashuv va uta yuklantirish rejimlaridan himoya kiluvchi elektrotehnik apparatdir. Barcha saqlagichlar ikki kismdan iborat:

1. Eruvchan sim yoki boshqa kurinishdagi tok o`tkazgich.

2. Yoy o`chirish tuzilma.

Eruvchan saqlagichlar qisqa tutash rejimida iloji boricha tez zanjirning shikastlangan qismini tarmoqdan ayirishi kerak. Eruvchan saqlagichlar tuzilishi eruvchan qismini qo`llash va oson almashtirish imkoniyati bo`lishi kerak.

1. YOpik hajmda yoyni uchiradin ES .(PR-2) .

1-Fibradan yasalgan trubka

2- Latun vtulka

3-Kalpokchalar

4- kuyma

5-Pichoklar.

Eruvchan elementga 4 tsinkning korishmasidan yasaladidi. Bu material tez eriydi va zanglashga chidamli Fidradan yasalgan trubka, yuqori haroratdan tez ajratadi va trubkani ichida bosim oshgani yoyning sundirishiga olib keladi. PR- degani predogranitel’ razborniy .

P

N- 2 predohranitel nesipney

1- chinni korpus

2- kvars kum

3- eruvchan kuyma

9-rasm

Y

uqori kuchlanishli saqlagichlardan PSN- 10 yoki PSN-35 kurib chiqamiz. Bu tipli saqlagichlarda yoyni avtogaz usuli ya’ni harorat kutarilganda gaz ajratib chiqaruvchi trubka yordamida sundiradi.

10-rasm

1. 
   gaz ajratuvchi
   
2. 
   egiruvchan
   
3. 
   eruvchan kuyma (mis)
   
4. 
   pulat pichok
   

Qisqa tutashuvda avval misdan yasalgan kuyma keyin pulat kuyma erishdi. Pichok 5 prujina ta’sirida buriladi va egiluvchan o`tkazgichni chiqarib tashlaydi. SHuning uchun bu turli saqlagichni «strelyayuщiy» deyiladi.