O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

16. MA'RUZA.

SIRTGA URINMA TEKISLIK. SIRTLARNI YOYISh.

REJA:

16.1. Umumiy ma'lumotlar.

16.2. Sirt ustidagi nuhta orhali urinma tekislik o'tkazish.

16.3. Sirt tashharisidagi nuhta orhali urinma tekislik o'tkazish.

16.4. Berilgan to'hri chizikha parallel urinma tekislik o'tkazish

16.5.Sirt yoyilmalari.

Adabiyotlar.

1. Murodov Sh.K. vi boshhalar. "Chizma geometriya kursi", "O'hituvchi". Toshkent. 1988 yil.

2. Xorunov R. "Chizma geometriya kursi", "O'hituvchi" Toshkent.

1974 yil.

16.1. Umumiy ma'lumotlar.

Tekislik sirtga bir nuhtada, to'hri yoki egri chizih buylab urinishi mumkin. U sirtning bir joyiga urinsa boshha joyiga kesib o'tishi mumkin. Urinish chizihi bir vahtning o'zida sirt va tekislikning kesishuv chizihi ham, bo'lishi mumkin. Sirtning biror nuhtasi orhali sirtning cheksiz chizihlarini utkazish mumkin. Shu chizihlarga urinma to'gri chizihlar to'plami bir tekislikni tashkil etadi va bu tekislik urinma tekislik deyiladi. Unga perpendikulyar to'gri chizih esa sirt normali deyiladi.

150-chizma a) da ixtiyoriy kinematik sirtning A nuktasidan utgan m va n chizihlariga urinma f va f1 to'hri chizihlar sirtga urinma a tekislikni hosil hiladi.

Sirtning turiga harab, urinma tekislik shu egri sirtga bir nuktada urinishi (sirt shar, ellipsoid, paraboloid bo'lganda, 150-chizma a) to'hri chizih yoki egri bo'yicha urinishi sirt tsilindr yoki konus, 150- chizma b) yoki bir nuhtada urinib sirtni kesib utishi (sirt bir kovakli giperboloid bo'lsa,150-chizma, v) mumkin.

Tariflar:

1.Agar tekislik va sirtning urinish elementi nukta bo'lib, sirt urinma tekislikning bir tomonida joylashsa urinish nuhtagi sirtning elliptik nuktasi sirt esa zlliptik nuhtali sirt deyiladi (150-chizma, a).

2. Agar urinma tekislik sirtiga chizih bo'ylab urinsa, sirtning bunday nuhtalari parabolik nuhta, sirtning o'zi esa paraboloid nuhtali sirt deyiladi. (150~chizma, b).

150-chizma

3.Agar tekislik sirtga bir nuhtada urinib, sirt o'zi urinma tekislikni ikki tomonida joylashsa, bunday nuhta sirtning giperbolik nuhtasi, sirtning o'zi ega giporbolik nuhtali sirt deyiladi (150-chizma, v)

Berilgan sirtta yagona yoki chekli sondagi urinma tekislik kuyidagi shartlar bilan o'tkazilishi mumkii.

1) Sirt ustidagi nuhta orkali

2)Sirt tashkarisidagi nuhta orhali:

3) Berilgan to'hri chizih orkali:

4) Berilgan to'gri chizikga parallel:

5) Berilgan tekislikka parallel:

6) Berilgan ikki sirtga urinma:

7)Berilgan uchta sirtga urinma va xokazo. Shulardan ba'zilarini ko'rib chihamiz.