Ozbekistоn Respublikasi Оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi


Дисперс системалар хиллари


Download 2.22 Mb.
bet70/96
Sana17.06.2023
Hajmi2.22 Mb.
#1522607
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   96
Bog'liq
1161 4.kampakt disk

Дисперс системалар хиллари
Кo`пchилик олимлар дисперс системаларни o`з номи билан атаshади. Улар: дағал дисперс системалар, коллоид-дисперс системалар ва молекулyaр дисперс системалар. Ма`лумки, улар o`заро бир-бирига o`та оладилар. CHин eритмадан коллоид eритма ҳосил qилиsh мумкин, ундан дағал дисперс системага o`тиsh ва тескари тартибда o`згариsh qилиsh мумкин ва chин eритма олинади. Бу амаллар конденсаtsиya ва диспергаtsиya усуллари деб номланади.
YAqинларгаchа коллоид eритмаларни (o`з навбатида) лиофоб ва лиофил гуруҳларга бo`либ келиshди.
Агар коллоид зарраchалар суyuq фазада бo`лсалар, бу системалар одатда коллоид eритма yoки золлар деб аталади.
Лиофоб коллоид eритмаларга shундай дисперс системаларни киритиshар eдиларки, уларнинг зарраchалари анорганик бирикмалар бo`либ, атомлар, ионлар yoки молекулалар агрегатидан иборат бo`лиshи керак eди. Лиофоб коллоид системалар yoмон солватланади, ya`ни улар eритувchи молекулалари билан мустаҳкам бирикма ҳосил qилмайдилар. Бундай системаларни олиsh уchун eнергиya сарфлаsh зарур. Масалан, механик (иshqалаsh билан), химиyaвий (qайтариsh, оксидлаsh), eлектрик (eлектр токи yoрдамида chанглатиsh) eнергиyaларини сарфлаsh керак. Лиофил коллоид системаларга o`з-o`зидан ҳосил бo`лувchи оqсилнинг сувдаги, кауchукнинг бензолдаги eритмалари ва боshqаларни киритганлар. Лиофоб коллоидлардан фарqли o`лароq лиофил коллоидлар eритувchига катта мойиллик билдиради ва солватланадилар. SHу сабали улар нисбатан барqарордирлар. Академик Х. У. Усмоновнинг устози В. А. Каргин ва боshqалар бундай бo`линиshни хатолигини исботлаб бердилар. Лиофил коллоидлар yuqори молекулyaр бирикмалар–оqсиллар, гуммиарабиклар, кауchук, ба`зи бир углеводлар ва боshqалар коллоид eритмалар eмас. Улар chин eритмалар, ya`ни молекулyaр eритмалар ҳосил qиладилар. Лекин макромолекулаларнинг катталиги билан o`з хоссалари жиҳатдан коллоидларга o`хshаб кетадилар. CHунонchи: улар yaрим o`тказгиchлар орqали филтрланмайдилар, диффузиyaси лиофоб коллоидларникидек ва yoруғликни тарqатиsh хусусиyaтига eгадирлар. Коллоид системаларни лиофоб ва лиофил гуруҳларга ажратадиган бo`лсак ҳам, буни shартли равиshда деб туshунмоq o`ринлидир, chунки, лиофил коллоидлар yuqори молекулyaр бирикмалардир, уларнинг ба`зи бир хоссаларигина коллоид eритмаларга мос келади, холос.
YUqори молекулyaр бирикмалар eритмаларининг o`зига хос хусусиyaтларидан бири, улар бир- бири билан o`заро нафаqат ассоtsиатлар ҳосил qила оладилар, балки улар солватлана оладилар. Жуда киchик (0,5 ва ундан yuqори) конtsентраtsиyaларда eритма o`зининг оqиshини тo`лиq йo`qотади. Бу ҳолда yuqори молекулyaр eритмалар qаттиq жисмлар хоссасини намоyoн eтиб ивик (гел) лар ҳосил qиладилар.
Лиофоб коллоидлар ҳам гел ҳолатга o`та оладилар. Лекин бунда характерли томони shундан иборатки, улар o`з-o`зиchа зол ҳолатига o`та олмайди. SHунинг уchун лиофоб коллоидлар qайтмас коллоидлар ва лиофиллар eса qайтар коллоидлар номларини олганлар.
YAна бир o`хshаshлик томонларидан бири оqсиллар –амфотер eлектролитлар бo`либ лиофоб коллоидларга o`хshаб eлектролитлар та`сирида коагулyatsиyaланадилар. Бир сo`з билан, лиофоб коллоид системалар ва yuqори молекулyaр бирикмалар eритмаларида фарqланиshлик билан бирга o`хshаshликни ҳам кo`ра оламиз.

Download 2.22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling