Ozbekistоn Respublikasi Оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

Nazorat savollari
1. Moddaning havoga nisbatan zichligi ma`lum bo`lsa, uning nisbiy molekulyar massasini aniqlash mumkinmi qanday qilib?
2. Nisbiy atom massa va nisbiy molekulyar massa deb nimaga aytiladi?
3. 1 litr gazning massasi 21 ^oS temperatura va 96.23 kPa bosimda 2.52 gr ga teng. Shu gazning nisbiy molekulyar massasini va vodorodga nisbatan zichligini aniqlang.
4. Metall oksidi 56.3 % kislorod tutsa, metallning nisbiy molekulyar massasini aniqlang.
Laboratoriya ishi №2

1. 
   Suyuqlikni sirt tarangligini tomchi usulida aniqlash
   
2. 
   

Suyuqlikni sirt tarangligini stalagmometr bilan aniqlash mumkin. Bu usul kapillyardan oqib tushayotgan tomchi massasini aniqlashga asoslangan. Tomchi massasi sirt taranglikdan cheksiz kichik miqdorda oshganda u suyuqlikdan ajraladi. Tomchi suyuqlikdan ajralganda uning massasi sirt tarangligiga teng deb qarash ham mumkin. Shuning uchun tajribani asosiy maqsadi tomchi massasini aniqlashdan iborat bo`ladi. Agar oqayotgan suyuqlik hajmi V ga, V hajmdagi tomchilar soni n ga, suyuqlik zichligi d ga, og’irlik kuchi tezlanishi g ga teng bo`lsa, tomchi massasi quyidagi formuladan hisoblanadi:

a ni o`rniga 2 r ifodasini qo`yish mumkin (r - kapillyar radiusi; - sirt tarangligi). Bundan:
2r doimiy son bo’lganligi uchununi K deb belgilaymiz, bunda:
; bunda
Shu kapillyardan, shu hajm bilan oqib chiqayotgan suv uchun:
(2)
Bu yerda: d₀ – suvning zichligi; n₀ – tomchilar soni.
Tenglama (1)ni tenglama (2)ga bo’lib hosil qilamiz:

Bu yerdan sirt tarangligi:



Kerakli asbob va reaktivlar: Stlogmometr, panjali shtativ, 1000 ml li 4 stakan, metal, etil va amil (С₅Н₁₁ОН) spirtlarini 1,0 М eritmalari.



2 - rasm. Stalagmometr
1 - kengayish; 2 - kapillyar teshigi;
A, B - belgilar.
Ishning bajarilishi: Stalagmometr vertikal holatda (2 - rasm) shtativga o`rnatiladi va suyuqlik yuqori belgidan balandroq turgancha so`riladi. Keyin suyuqlik kapillyardan chiqariladi. Suyuqlik sathi yuqori belgi bilan tenglashgandan keyin tomchilar hisoblanib boshlanadi; suyuqlik sathi pastki belgiga borganda hisoblar to`htatiladi. Tajriba bir necha marta takrorlanadi.
Yuqoridagi usul bilan suv va tekshirilayotgan suyuqliklarni tomchilari soni aniqlanadi. Sirt taranglik quyidagi formuladan hisoblanadi:

Suv uchun ₀ jadvaldan olinadi.