O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

tuyg'ularni chegaralash metodidir. (Mayers 1971 yil) Bu metod faktorli reja ichidagi qismlarni 
aniqlashga yordam berib, tobe' ko'rsatkichdagi maksimal va minimal, aniq to'ldiruvchilarsiz 
paydo bo'ladigan qismlarni anglatadi. Bu metodni qo'llashning asosiy hissiy chegarasi bu 
boshlovchi eksperimentatorning belgilangan qolipdan chetga chiqishidir.
Faktorli eksperimentlarda yuzaga keladigan 2- qiyinchilik - natijalarning interpritatsiyasidir. 
Faktorli va bir necha faktorli eksperimentlarni tahlil qilish uchun maxsus statistik yondashuv -
dispersion tahlil(analiz)qo 'llaniladi. Biz bu haqda Yuqorida to'htalib o 'tgan edik. Bu ish sizdan 
aniq yechimni va natijalar xarakterining 
o'zgaruvchanligini talab qiladi. Agar natijalaringizning o 'zgaruvchanligi normal 
taqsimlashga to'g'ri kelmasa, bunda dispersion tahlil orqali statistic tekshiruvni o'tkazish mumkin 
emas. (Bredli. 1968 "Distribution-Free statistical tests ".)
Baxtga qarshi, ko'pgina faktorli eksperimentlar o'z taqsimotiga ega bo'ladi va normal dispersion 
tahlilni qo'llash imkoniyatiga ega bo'lamiz. Faktorli eksperimentlar tahlili orqali o 'z yechimiga 
ega bo'lgan bo'lsada, ba'zi hollarda natijalarni interpritatsiya qilish qiyinchilik tug'diradi. O'zaro 
ta'sir jarayoni bir faktor va tobe' ko'rsatkichning 2-darajali faktoridan tarkib topadi. 

---

281 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 
 
1. 
Bitta o‘zgaruvchili eksperimentlar deb qanday o‘zgaruvchilarga aytiladi? 
2. 
Faktorli eksperimentlar deb qanday eksperiment turlariga aytiladi? 
3. 
Ko‘p darajali eksperiment qanday eksperiment turlariga nisbatan qo‘llanadi? 
4. 
Faktorli eksperimentning yutuq va kamchiliklarini sanab o‘ting? 
5. 
Balansirovka usuli deb qanday usulga nisbatan aytiladi? 
Mavzu bo‟yicha test topshiriqlari: 
1.______________bu uch yoki undan ortiq darajali bir o‘zgaruvchi bilan o‘tkaziladigan 
eksperimentlardir 
A.
"Lotin kvadrati" metodi
B.
Faktorli eksperimentlar
V. Ko‘p darajali eksperimentlar 
G. Omilli reja 
 
2.
His-tuyg'ularni chegaralash metodini qaysi olim fanga kiritgan
?
 
A.
Mayers 1971 yil
B.V Vunt 1879
yil
V.
D.Martin.1970 yil 
G. D. Kempbell 1871
yil 
3 
Faktorli eksperimentlar bizga nechta alternativ tanlovni beradi 
A.2
ta
B.13
ta
V.5
ta
G.
3 ta 
4.
Makk Koll fanga qaysi eksperement turini kiritdi 
A.
Faktorli eksperimentlar
B.
Rotatsion eksperiment
V. Ko‘p darajali eksperimentlar 
G. Bir darajali eksperimentlar