O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti қўлёзма ҳуқуқида

3.BOB. O‘smirlarda o‘z-o‘zini psixologik muhofaza qilish haqidagi tasavvurlarni o‘rganish natijalari.
3.1 O‘smirlarda o‘z-o‘zini hissiy bezovtalik va психологик мухофаза. mutanosibligini o‘rganish natijalari.
Юқорида таъкидлаганимиздек, психологик муҳофаза кўрсатгичларини таҳлил қилиш, унинг ўзига хос ижтимоий психологик омилларига жиддий эътиборни қаратиш ўсмир шахси ижтимоий-психологик тараққиётини таъминлашда муҳим ахамият касб этади. Қолаверса, бу жараёнининг кечишида ҳудудий ва ёшга оид омилларининг ҳам ўзига хос ўрни бўлиши табиий. Шу нуқтаи назардан қишлоқда истиқомат қилувчи ўсмирларга хос бўлган психологик мухофаза кўрсатгичлари ва унинг имкониятлари ҳамда ўсмирларнинг боши ва охирида психологик муҳофаза имкониятлари ҳақида батафсил маълумотга эга бўлиши учун ўсмирлар билан алоҳида тадқиқотлар олиб борилиб эмпирик маълумотлар йиғиш ва унинг натижаларини ижтимоий психологик талаблар асосида таҳлил қилиш мақсадга мувофиқ
Албатта психологик муҳофаза кўрсатгичлари кўламини битта тадқиқотнинг ўзида тўлиқ ёритиш қийин. Шундай бўлсада биз тадқиқот мақсадидан келиб чиқиб шартли равишда биз қабул қилган психологик муҳофаза мезонлари асосида психологик муҳофаза кўрсатгичларини ўрганишга, таҳлил қилишга ва тегишли хулосалар чиқариб амалий тавсиялар беришга ҳаракат қилдик.
Мазкур назарий ва экспериментал жиҳатдан асосланган илмий принциплардан келиб чиқиб умумтаълим мактабларидан таҳсил олувчи ўсмирлар (5-9 синф ўқувчилари) фаолияти ўрганилди. Тадқиқот объекти сифатида Андижон шаҳар № 15 мактаб (n=25); №5 мактаб (п=25); жами 50нафар ўсмир танланди ва барча респондентларда тадқиқот методикалари талаблари бўйича тегишли эмпирик маълумотлар олинди.
Ҳар бир олинган натижа махсус тартибда қабул қилинган мезонлар ва баллар тизимига киртилиб қуйидаги маълумотларга эга бўлиш имконини берди:

• 
  Ўсмирларда – психологик муҳофаза ҳақидаги тасаввурлар кўламини ва унга таъсир этувчи омилларни аниқлаш.
  
• 
  Ўсмирлардаги турли ижтимоий вазиятларга боғлиқ безовталик даражаларини аниқлаш.
  
• 
  Ўсмир безовталиги ва асабийлик ҳолатлари билан боғлиқ ўз-ўзини назорат қилиш ҳақидаги субъектив тасаввурларига бахо бериш.
  
• 
  Ўз-ўзини ҳиссий бахолаш замирида ётувчи асабийлик-хотиржамлик, толиққанлик-ишчанлик, тушкунлик-кўтаринкилик ва ўз-ўзига ишонч асосида ўсмир фаолияти мотивациясига бахо бериш.
  
• 
  Зиддиятли холатларни бартараф этиш учун ўсмир индивидуал имкониятлари ва хулқ-атвор мотивациясига хос йўналишларни белгилаш.
  
• 
  Ўсмир шахсидаги темпераментал сифатлар экстроверсия, интроверсия, нейротизм, ҳиссий барқарорлик, ҳиссий беқарорликнинг психологик мухофаза кўрсатгичларига таъсирини бахолаш.
  
• 
  Психологик мухофаза ва ўсмир шахсининг касбий хусусиятлари ўртасидаги ижтимоий психологик уйғунликни изохлаб бериш.
  

Мазкур йўналишлар бўйича хар бир олинган натижа тадқиқотнинг ягона мақсади асосида бирлаштирилиб умумий тартибда тадқиқ қилинди.
Жадвал №2
Ўсмирларда ижтимоий вазиятга боғлиқ шахсий безовталик даражаси намоён этилишининг ўрта умумий кўрсатгичлари. (Кандаш шкаласи бўйича)

Объект		Қуйи		Меъёр (ўрта)			Юқори			Жами %
		5-синф	9-синф		5-синф	9-синф		5-синф	9-синф		5-синф	9-синф
№1 П1= 25 П2=25	а б в	5 10 10	5 10 10		15 10 10	20 10 10		30 30 30	25 30 30		25 25 25	25 25 25
№2 П1= 25 П2=25	а б в	5 10 10	5 10 10		15 10 10	20 10 10		30 30 30	25 30 30		25 25 25	25 25 25
№3 П1= 25 П2=25	а б в	5 10 10	5 10 10		15 10 10	20 10 10		30 30 30	25 30 30		25 25 25	25 25 25
№4 П1= 25 П2=25	а б в	5 10 10	5 10 10		15 10 10	20 10 10		30 30 30	25 30 30		25 25 25	25 25 25