O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi “ ” Instituti

Birinchi bosqichda AQSh va Kanada Meksika eksportining 80 foiziga neft va neft mahsulotlaridan tashqari tarif cheklovlarini olib tashladilar. O‘z navbatida, Meksika Amerika tovarlariga 43% va Kanada tovarlariga 41% cheklovlarni bekor qildi, ulardan 4/5 qismi mashinalar, uskunalar, elektron qismlar, transport vositalari va kimyoviy mahsulotlar.
Ikkinchi bosqichda AQSh va Kanada tovarlarga nisbatan tarif cheklovlarini bekor qildi, bu Meksika eksportining 80 foizini tashkil etdi (neft bundan mustasno). Meksika AQSh va Kanada eksportidagi ulushi 18-19% bo‘lgan 2500 ta tovar turlariga tarif cheklovlarini bekor qildi. 1999 yil 1 yanvardan boshlab ichki savdoning 60 foizi bojsiz to‘lanishi kerak edi, ammo bu faqat 2003 yilda sodir bo‘ldi.
NAFTAning o‘tishi AQSh, Kanada va Meksika o‘rtasidagi savdo va investitsiyalardagi to‘siqlarni yo‘q qildi yoki kamaytirdi. Bitimning bandlik, atrof-muhit va iqtisodiy o‘sish kabi masalalarga ta'siri siyosiy munozaralar mavzusi bo‘ldi. Aksariyat iqtisodiy tahlillar shuni ko‘rsatadiki, NAFTA Shimoliy Amerika iqtisodiyoti va o‘rtacha fuqaroga foyda keltirdi, ammo savdo raqobatiga uchragan sohalarda ishlaydigan ishchilarning oz qismiga zarar etkazdi. ¹³
Iqtisodchilar NAFTA-ni tark etish yoki NAFTAni savdo to‘siqlarini tiklaydigan tarzda qayta kelishish AQSh iqtisodiga va ish o‘rinlariga salbiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin deb hisoblaydilar. Biroq, Meksikaga ish o‘rinlarining yo‘qolishi va qisqa muddatli va uzoq muddatli istiqbolda iqtisodiy o‘sishning pasayishi jiddiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin.
2017 yil yanvarida AQSh prezidenti Donald Trump lavozimga kirishgandan so‘ng, u NAFTA ni Kanada va Meksika bilan muzokaralar boshlagan holda yangi kelishuv bilan almashtirishga harakat qildi.
2018 yil sentyabr oyida AQSh, Meksika va Kanada NAFTA ni Amerika Qo‘shma Shtatlari - Meksika - Kanada bitimi (USMCA) bilan almashtirish to‘g‘risida kelishuvga erishdilar va uchala mamlakat ham uni 2020 yil martgacha ratifikatsiya qildi. NAFTA USMCA ga qadar o‘z kuchida qoladi va uch mamlakat tomonidan amalga oshiriladi.
Nyu-York shahridagi 2017 yil hisoboti bo‘yicha Xalqaro siyosiy tahlil markazi hisobotiga ko‘ra, Xalqaro aloqalar bo‘yicha kengash (CFR), qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ikki tomonlama savdosi 1994 yildan 2017 yilgacha uch baravar ko‘paydi va NAFTAning eng katta iqtisodiy samaralaridan biri hisoblanadi. AQSh bilan Kanada savdosi bo‘yicha Kanada AQSh bilan qishloq xo‘jaligining etakchi importchisiga aylandi. ¹⁴
Kanadaliklar Qo‘shma Shtatlardagi ishlab chiqarish ish o‘rinlarini yo‘qotishdan qo‘rqish "barqaror" ishlab chiqarishni ishga solish bilan amalga oshmadi. Biroq, Kanadada mehnat unumdorligi AQSh darajasining 72% ni tashkil etgani holda, ikki mamlakat o‘rtasidagi "samaradorlik tafovuti" ni tugatish umidlari ham amalga oshirilmadi.
Sierra Club-ning 2018 yilgi hisobotiga ko‘ra, NAFTA bo‘yicha Kanada majburiyatlari va Parij kelishuvi ziddiyati. Parij majburiyatlari ixtiyoriydir va NAFTA majburiyatlari majburiydir.
Kanadaliklar kengashi tomonidan e'lon qilingan Gordon Laxterning 2018 yilgi hisobotiga binoan, NAFTAning 605-moddasi, energiya mutanosibligi qoidasi amerikaliklarning "Kanadadagi neft va tabiiy gazning ko‘p qismiga deyarli cheksiz birinchi kirish huquqini" ta'minlaydi va Kanada neft, tabiiy gaz va elektr energiyasini kamaytira olmaydi. Kanada etishmovchiligini boshdan kechirgan taqdirda ham (74% neft va 52% tabiiy gaz) AQShga eksport qilinadi. 1993 yilda NAFTA imzolanganda mantiqiy bo‘lib tuyulgan bu qoidalar endi o‘rinli emas.
AQSh prezidenti Donald Trump Kanadaning sut solig‘i "deyarli 300%" dan g‘azablanib, Kanadani NAFTA tarkibidan chiqishiga tahdid qildi. [58] 1972 yildan beri Kanada "ta'minotni boshqarish" tizimida ishlamoqda, AQSh uni siqib chiqarishga urinmoqda, xususan, sut sanoatiga. Biroq, bu hali amalga oshmadi, chunki mamlakatdagi sut fermalarining qariyb yarmini egallagan Kvebek ta'minotni boshqarishni qo‘llab-quvvatlamoqda.

1.