O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi “ ” Instituti

ASOSIQY QISM
1. Shimoliy Amerika erkin savdo shartnomasi (NAFTA) haqida umumiy ma’lumot
Amerika Qo‘shma Shtatlari, Kanada va Meksikaning Shimoliy Amerika Erkin savdo zonasi to‘g‘risidagi bitimi (NAFTA) 1994-yil 1-yanvarda kuchga kirdi va Qo‘shma Shtatlar va Kanada o‘rtasidagi erkin savdo hududi to‘g‘risidagi bitimni saqlab qoldi va tasdiqladi (1988).
NAFTA bu ikki rivojlangan davlat va rivojlanayotgan mamlakat o‘rtasidagi birinchi mintaqaviy savdo bitimi. NAFTA a’zolari erkin savdo zonasini bojxona ittifoqiga aylantirish niyatida emas, chunki AQSh tashqi savdosining qariyb 70 foizi NAFTA tashqarisidagi davlatlarga to‘g‘ri keladi va AQSh o‘zining tashqi iqtisodiy siyosatidagi erkinlikni saqlab qolishni xohlaydi.³
1-rasm

Shimoliy Amerika integratsiyasi (NAFTA) erkin savdo zonasining tashkil etish bitimi. (1994-yil 1-yanvar)
Shimoliy Amerika mintaqasida erkin savdo zonasining tashkil etilishi bir qator omillarga bog‘liq edi:

• 
  qatnashayotgan mamlakatlarning jug‘rofiy yaqinligi va milliy iqtisodiyot tuzilmalarining bir-birini to‘ldiruvchi elementlari;
  
• 
  ular o‘rtasidagi yaqin savdo aloqalari va ishlab chiqarish kooperatsiyasini kengaytirish; Kanadada va Meksikada AQShga tegishli TNC va AQShda Kanada TNClarining o‘sib borayotgan tarmog‘i;
  
• 
  jahon bozorida Evropa Ittifoqi, Yaponiya va yangi sanoatlashgan mamlakatlarning raqobat mavqeini mustahkamlash.
  

NAFTA aniq tashkiliy tuzilishga ega; uning markaziy instituti - bu uchta ishtirokchi davlatning savdo vazirlari darajasidagi vakillarni o‘z ichiga olgan Erkin Savdo Komissiyasi. Komissiya Shartnomaning bajarilishi va kelgusida rivojlanishini nazorat qiladi va yuzta talqindan kelib chiqadigan nizolarni hal qilishga yordam beradi. Savdo va investitsiyalarni rag‘batlantirish, NAFTA standartlarining samarali amalga oshirilishini ta'minlash maqsadida har yili Komissiyaga hisobot taqdim etadigan 30 dan ortiq ishchi guruhlari va qo‘mitalari tashkil etilgan.
NAFTA hozirda dunyodagi eng yirik mintaqaviy erkin savdo hududi bo‘lib, 406 million aholiga ega va umumiy yalpi ichki mahsuloti 10,3 trillion dollarni tashkil etadi. ⁴
Shimoliy Amerika erkin savdo shartnomasi savdodan tashqari xizmatlar va investitsiyalarni qamrab oluvchi shartnomalar to‘plamini o‘z ichiga oladi va birinchi marta sanoati rivojlangan davlatlar va rivojlanayotgan mamlakatlarni birlashtiradi.