O’zbekiston respublikasi oliy va orta ta’lim vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA ORTA TA’LIM VAZIRLIGI
DENOV TADBIRKORLIK VA PEDOGOGIKA INSTITTI
ANIQ VA TABIIY FANLAR FAKULTETI
MATEMATIKA VA FIZIKA
KAFEDRASI
10F-21 GURUH 2- KURS TALABASI
RASULOVA LOBARNING FO’M FANIDAN
“YARIMO’TKAZGICHLI TRANZISTRLAR MAVZUSINI O’TISHDA NAMOYISH TAJRIBALARININ QO’LLASH”
MAVZUSIDA

KURS ISHI

ILMIY RAHBAR: TO’RAXONOV.F

DENOV – 2023

1

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………………………………………….. 2
I BOB
1.1 . Yarimo‘tkazgichlarning
asosiy hossalari…………………………………………..……………………….......... 8
1.2 Yarimo'tkazgichli tranzistorlar…………………………………………….. 13
1.3 Yarimo'tkazgichli rezistorlar.
Tasniflash. Qo'llash sohasi…………………………………………………….20
II BOB
2.1 Transistor nima va u qanday ishlaydi…………………………………….24
2.2 Bipolyar tranzistor qanday ishlaydi……………………………………………………………………………………………….27
XULOSA………………………………………………………………………………………………31
ADABIYOTLAR…………………………………………………………………………………….32
2
KIRISH
Birinchi tranzistor ixtiro qilinganidan beri yarimo'tkazgichli qurilmalarni ishlab chiqarishning planar-epitaksial texnologiyasiga asoslangan integral elektronika paydo bo'ldi va rivojlana boshladi, yarimo'tkazgichlardan (asosan radioelektronikada germaniy va kremniy) keng foydalanish boshlandi. Shu bilan birga, yarimo'tkazgichlarning xususiyatlarini intensiv o'rganish boshlandi, bunga kristallarni tozalash va ularni doping qilish usullarini takomillashtirish yordam berdi (yarimo'tkazgichga ma'lum aralashmalarni kiritish). Ilmiy va texnologik taraqqiyotni elektronikasiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Elektronikaning jadal rivojlanishi turli xil yarimo'tkazgichli qurilmalar va integral mikrosxemalarning paydo bo'lishi bilan bog'liq bo'lib, ular hisoblash, avtomatlashtirish, radiotexnika va televidenieda, o'lchash uskunalari, tibbiyot, biologiya va boshqalarda keng qo'llaniladi. Yarimo'tkazgichlarning o'ziga xos xususiyati ularning qarshiligining aralashmalar kontsentratsiyasiga kuchli bog'liqligi. Nopokliklar kiritilganda nafaqat o'tkazuvchanlik qiymati, balki uning
haroratga bog'liqligi tabiati ham o'zgaradi. Ko'pgina yarimo'tkazgichlarda qarshilik
haroratga va boshqa tashqi energiya ta'siriga (yorug'lik, elektr va magnit maydon, ionlashtiruvchi nurlanish va boshqalar) bog'liq. Issiqlik, yorug'lik, elektr maydoni, mexanik kuchlar yordamida yarimo'tkazgichlarning elektr o'tkazuvchanligi
termistorlar (termistorlar), fotorezistorlar, chiziqli bo'lmagan rezistorlar (varistorlar), tenzorezistorlarning ishiga asoslanadiYuqorida aytib o'tilganidek, yarimo'tkazgichlarning o'tkazuvchanligi tashqi sharoitlarga, birinchi navbatda haroratga bog'liq. Past haroratlarda ular dielektrikning xususiyatlarini namoyish etadilar, yuqori haroratlarda ular o'tkazgichga aylanadilar. Ushbu xususiyat yarimo'tkazgichlardan eng pastdan eng yuqori haroratgacha bo'lgan keng harorat oralig'ida foydalanishga qodir bo'lgan termometrlarni ishlab chiqarishda, shuningdek, termorele qurilmalarida juda sezgir sensorlar sifatida foydalanishga imkon beradi. Bunday yarimo'tkazgichlar termistorlar deb ataladi.Bunday yarimo'tkazgichlar mavjud, ularning o'tkazuvchanligi yorug'likka bog'liq. Qorong'ida ular dielektriklardir va yorug'likda ular o'tkazgichga aylanadi. Bunday yarimo’tkazgichlar fotosessiyalar deb ataladi.Ularning asosida turli xil yarimo’tkazgichli rektifikatorlar, kuchaytirgichlar, generatorlar, kompyuter mikrosxemalari yaratildi. Ular issiqlik energiyasini elektr energiyasiga
3
aylantiradigan yarimo'tkazgichli oqim manbalaridan, shuningdek fotosellar, fotodiodlar va ledlardan, yarimo'tkazgichli lazerlardan foydalanadilar, bu erda yorug'lik energiyasi elektr energiyasiga aylanadi va aksincha. . Yarimo'tkazgichlarda haroratning qarshilikka teskari bog'liqligini isbotlangan. Xalqaro elektrotexnika komissiyasi 1913 yil o'rtalarida misning sof holatidagi elektr o'tkazuvchanligi boshqa o'tkazuvchan materiallarning o'tkazuvchanligini o'lchash va taqqoslash uchun mos yozuvlar sifatida xizmat qilishi mumkinligini aniqladi. Yarimo'tkazgichlardan foydalanish inqilob qildi va oldingi texnik vositalar yordamida hal qilib bo'lmaydigan bir qator texnik muammolarni hal qilishni tezlashtirdi. Yarimo'tkazgichlar b ni yaratishga imkon berdiquyosh panellari, termoelektr generatorlari, lampalar kunduzgi yorug'lik va boshqa qurilmalar. Yarimo'tkazgichlar energiya, sovutish va issiqlik muhandisligi uchun katta imkoniyatlarni ochib berad

Maqsad	O`quvchilarga yarimo`tkazgichli diodni va uning volt-amper xarakteristikasini o`rgatishi; diod va tranzistorlar qanday moddalardan yasalishi hamda uning ishlash prinsiplari bilan tanishtirish; kundalik hayotda yarimo`tkazgichlarning qo`lanilish sohalarini haqida bilim va ko`nikmalarni shakllantirish.