O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

УK N
p a
x
0, 88 100
bu yerda: 
x — „AK“ ning mg % lardagi miqdori, Ó — 0,001
eritmali Tilmans reaktivining titrlash uchun ketgan miqdori,
K — Tilmans reaktivi uchun to‘g‘rilovchi 0,088—1 ml 0,0001
www.ziyouz.com kutubxonasi

175
Tilmans reaktivligiga to‘g‘ri keluvchi AK ning mg lardagi miq-
dori, 
N — quruq qismga solingan eritmaning miqdori, 100—
AK ning % lardagi ifodasi, 
a — titrlash uchun suzgichdan
o‘tkazilgan birikma miqdori, 
p — taom quyuq qismining
og‘irligi, grammlarda.
Masalan, taom og‘irligi — 500 ml;
suyuq qismi — 300 mg;
quyuq qismi — 200 mg;
a) suyuq qismi (3 ml) ni titrlash uchun 1,1 mg ketgan
bo‘lsa, Tilmans reaktiviga to‘g‘rilash 0,93 ga teng; suyuq qis-
midagi „AK“ ning miqdori:
x=1,1 
⋅ 0,088 ⋅ 100 = 3,15 mg %,
taomning suyuq qismida:
3,5
100 g
x
300 g
x


3,15     300
100
9,45  ì ã 

„AK“ bor;
b) taomning 20 g suyuq qismiga 60 ml 2% li xlorid kislota
eritmasi qo‘shiladi. 10 ml suzgichdan o‘tkazilgan birikmani ti-
trlash uchun 1,2 ml reaktiv ketgan.
Taom suyuq qismining „AK“ miqdori:
x





1,2     0,98 100 60
20 10000
,1  ì ã%

1
.
3,1
100 g
x
200 g
x


3,1     200
100
6,2  

„AK“ bor.
Taomning quyuq qismida 6,2 mg „AK“ mavjud.
Uchinchi taomda „AK“ miqdorini aniqlash birinchi taom-
dagidek olib boriladi.
Ovqatlanish bo‘limining tuzilishi va jihozlanishi.
Ovqatlanish bo‘limining tuzilishi va jihozlanishi.
Ovqatlanish bo‘limining tuzilishi va jihozlanishi.
Ovqatlanish bo‘limining tuzilishi va jihozlanishi.
Ovqatlanish bo‘limining tuzilishi va jihozlanishi. Bolalar mu-
assasalarining ovqatlanish bloklarini sanitariya-gigiyenik nuq-
tayi nazardan tekshirishda, ularni maxsus xonalar va jihozlar
bilan ta’minlanishiga e’tibor beriladi. Maktabgacha bolalar mu-
assasalari uchun quyidagi ovqatlanish bo‘limining xona sathi
va tarkibi qabul qilingan (SNiPP-64-80, 12-jadval).
www.ziyouz.com kutubxonasi

176
12- jadval.
Ovqatlanish blokida qabul qilingan xona sathi (m
Ovqatlanish blokida qabul qilingan xona sathi (m
Ovqatlanish blokida qabul qilingan xona sathi (m
Ovqatlanish blokida qabul qilingan xona sathi (m
Ovqatlanish blokida qabul qilingan xona sathi (m
22222
) va tarkibi
) va tarkibi
) va tarkibi
) va tarkibi
) va tarkibi
(SNiPP-64-80)
(SNiPP-64-80)
(SNiPP-64-80)
(SNiPP-64-80)
(SNiPP-64-80)
R
A
L
A
N
O
X
i
n
o
s
r
a
l
y
o
j
n
a
g
n
a
l
l
a
j
l
‘
o
m
a
g
h
s
i
r
i
t
‘
O
a
h
c
a
g
0
5
a
h
c
a
g
5
4
1
a
h
c
a
g
0
4
2
a
h
c
a
g
0
4
3
2
—
1
6
—
4
0
1
—
8
4
1
—
2
1
2
3
4
5
a
d
m
a
h
n
a
g
i
d
a
l
i
r
i
h
s
i
p
t
a
q
v
O
.
1
a
n
o
x
n
a
g
i
d
a
l
i
t
a
q
r
a
t
i
n
u
5
1
3
2
8
2
0
3
-
r
o
y
y
a
t
i
t
o
l
u
s
h
a
m
t
a
q
v
O
.
2
a
n
o
x
n
a
g
i
d
a
n
a
l
6
8
2
1
4
1
-
a
l
i
v
u
y
i
r
a
l
h
s
i
d
i
a
n
o
x
h
s
O
.
3
a
n
o
x
n
a
g
i
d
4
4
5
6
i
r
a
l
t
o
l
u
s
h
a
m
t
a
q
v
o
q
u
r
u
Q
.
4
a
n
o
x
n
a
g
i
d
a
n
a
l
q
a
s
7
8
1
1
6
n
a
g
i
d
a
n
a
l
q
a
s
r
a
l
t
o
v
a
z
b
a
S
.
5
a
n
o
x
4
4
5
8
a
n
o
x
n
a
g
i
d
a
l
i
r
i
h
s
i
p
t
a
q
v
O
.
6
-
4
5
6
Oshxona va tayyorlov xonalaridagi stollar zanglamaydigan
po‘lat yoki duraluminiy bilan qoplangan, sathlari silliq bo‘lishi
kerak.
Yuzasi ruhli tunuka bilan qoplangan stollardan faqat go‘sht va
baliq mahsulotlarini qayta ishlashda foydalaniladi.
Xamir va sabzavotlar uchun ustki qatlami silliq bo‘lgan,
yog‘och qopqoq bilan yopiladigan stollar ishlatiladi. Xom va pish-
gan oziq-ovqat mahsulotlariga alohida belgilangan taxtachalar
ajratib qo‘yiladi (Masalan, XG—xom go‘sht, PG—pishgan
go‘sht, XB—xom baliq, PB—pishgan baliq, XS—xom sabza-
votlar, N—non, Y-yog‘ va boshqalar). Xom va pishgan go‘shtlarni
maydalash uchun alohida belgilangan go‘shtmaydalagich bo‘lishi
kerak.
Oshxonalarni sanitariya jihatidan tekshirish
Oshxonalarni sanitariya jihatidan tekshirish
Oshxonalarni sanitariya jihatidan tekshirish
Oshxonalarni sanitariya jihatidan tekshirish
Oshxonalarni sanitariya jihatidan tekshirish
Oshxonalarni sanitariya jihatidan texnologik jarayon davomida
tekshirgan maqsadga muvofiqdir, bunda quyidagi keltirilgan kar-
tadan foydalaniladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

177
Tekshirish kartasi
Tekshirish kartasi
Tekshirish kartasi
Tekshirish kartasi
Tekshirish kartasi
1.
1.
1.
1.
1. Pasport ma’lumotlari.
Pasport ma’lumotlari.
Pasport ma’lumotlari.
Pasport ma’lumotlari.
Pasport ma’lumotlari. Oshxonaning joylashgan o‘rni va nomi.
Ovqatlanuvchilar kontingenti, oshxonadagi o‘tiriladigan o‘rinlar
soni, necha kishiga ovqat bera olish mumkinligi (shuningdek, as-
lida), beriladigan ovqatlar xili.
2.
2.
2.
2.
2. Oshxona binosi va hovlisining sahni.
Oshxona binosi va hovlisining sahni.
Oshxona binosi va hovlisining sahni.
Oshxona binosi va hovlisining sahni.
Oshxona binosi va hovlisining sahni. Maxsus qurilgan bi-
noga yoki oshxonaga moslashtirilgan imoratga joylashtirilgan; bino-
ning (nimaga mo‘ljallangan) bir qismini egallagan; oshxona yoni-
dagi obyektlar sanab o‘tiladi: hovlining maydoni, uning joylashi-
shi, sanitariya ahvoli, hovlida joylashgan obyektlar (saroylar, axlat
tashlanadigan joylar, hovlidagi hojatxona, sabzavot saqlanadigan
joy, muz turadigan o‘ra va boshqalar) hamda ular bilan oshxona
o‘rtasidagi masofa, agar muz turadigan o‘ra bo‘lsa, uning qurili-
shi (muz tagiga qo‘yiladimi yoki yon tomonlarigami), oziq-ovqat
mahsulotlarini saqlash usullari (osib qo‘yib, idishda, atrofiga muz
qo‘yib), havo temperaturasi (yoz vaqtida) aytib o‘tiladi va qisqacha
ta’rif beriladi. Transport vositalari va ularning sanitariya ahvoli hamda
asralishi.
3.
3.
3.
3.
3. Oshxonani rejalashtirish. 
Oshxonani rejalashtirish. 
Oshxonani rejalashtirish. 
Oshxonani rejalashtirish. 
Oshxonani rejalashtirish. Xonalar soni, ularning har biri-
da qilinadigan ish (xonaning maydoni, balandligi), texnologik jara-
yonning ketma-ketligi hamda derazalarning joylashishi nuqtayi
nazaridan to‘g‘ri joylashtirilishi, ishlab chiqarish va savdo qilish
qismlarining o‘zaro joylashishi.
4.
4.
4.
4.
4. Ma’muriy-maishiy xonalari
Ma’muriy-maishiy xonalari
Ma’muriy-maishiy xonalari
Ma’muriy-maishiy xonalari
Ma’muriy-maishiy xonalari (idora, garderob, dush xona,
xodimlar uchun sanitariya uzeli, xodimlar dam oladigan va ovqat-
lanadigan xona). Katta-kichikligi talabga javob beradimi, ularning
sanitariya holati, sanitariya uzelining yuz-qo‘l yuviladigan xona-
sida sovun, sochiq va dezinfeksiyalovchi eritma bor-yo‘qligi.
5.
5.
5.
5.
5. Omborxonalar.
Omborxonalar.
Omborxonalar.
Omborxonalar.
Omborxonalar.  Omborxonalar soni, maydoni, jihozlari,
sovitgich bor-yo‘qligi, temperatura rejimi va tez buziladigan mah-
sulotlarning saqlanish muddati; quruq mahsulotlar, tez buzila-
digan mahsulotlar, sabzavotlarning alohida-alohida saqlanishi,
idishlarning ahvoli va ularni tozalab yuvib turilishi, kemiruvchi-
lar va pashshalar bor-yo‘qligi, sanitariya ahvoli.
6.
6.
6.
6.
6. Ishlab chiqarish xonalari. 
Ishlab chiqarish xonalari. 
Ishlab chiqarish xonalari. 
Ishlab chiqarish xonalari. 
Ishlab chiqarish xonalari. Omborlardan mahsulotlarning
kelib tushishi (bir sutkaga yoki har bir ovqatga alohida-alohida,
ketma-ketlikka rioya qilinishi, xom va tayyor mahsulotlarni ket-
ma-ket almashtirib olinmasligi).
Tayyorlash xonalari.
Tayyorlash xonalari.
Tayyorlash xonalari.
Tayyorlash xonalari.
Tayyorlash xonalari. Soni va vazifasi (go‘sht-baliq sexi, sabza-
votxona); jihozlari, go‘shtga birlamchi ishlov berish texnologi-
12 — Gigiyena
www.ziyouz.com kutubxonasi

178
yasi (tushirish, yaxdan tushirish, yuvish, chopish, tuzini yu-
vish, qiyma tayyorlash va saqlash) hamda stollar, kundalar,
go‘shtni qiyma qiladigan asboblar, mahsulotlar bo‘linadigan tax-
talar, pichoqlar, baliqlarga birlamchi ishlov berish texnologiyasi
(yaxdan tushirish, tozalash, ichak-chavog‘ini olish, yuvish,  tuzini
yuvish) hamda qo‘llaniladigan jihozlarning sanitariya holati,
oshko‘k va sabzavotlarga ishlov berish (saralash, yuvish, tozalan-
gan sabzavotlarni saqlash, shu jumladan, suvda saqlash muddati).
Tayyorlash xonasi bitta bo‘lsa, go‘sht, baliq va sabzavotlarga alohi-
da-alohida ishlov berish jihozlari, belgilab qo‘yilgan stollar, mah-
sulotlar bo‘linadigan taxtalar va pichoqlar yetarlichami?
Sovuq sex; sovushi bor-yo‘qligi, temperatura rejimi, sanita-
riya holati, vinegret, salat, studen va boshqa ovqatlar tayyorlash
texnologiyasi. Sovuq sex bo‘lmasa, yuqorida sanab o‘tilgan taom-
lar qayerda va qanday tayyorlanadi hamda saqlanadi.
Ovqat pishiriladigan xona, ovqat tarqatiladigan xona, jihozi va
inventari: plita (duxovka shkafi, zont, isitish usullari bor-yo‘qligi),
qozonlar (isitish usuli, material, oqartirish, shunday idishdagi
qalay miqdori), kastrulkalar, stollar, mahsulot bo‘linadigan tax-
talar va ularga qo‘yilgan belgi, umivalnik, ventilatsiya va boshqalar;
jihozlarning yetarliligi, mahsulotlarni termik ishlash rejimi; issiq
ovqatning suzib berilayotgan vaqtdagi temperaturasi.
C vitaminining saqlanib qolishi nuqtayi nazaridan sabzavot-
larni ovqatga ishlatishga tayyorlash. Tayyor oziq-ovqatni saqlash
va uni sotish muddati. Oshxona idish-tovoqlari yuviladigan xona,
joylashgan yeri, jihozi, yuvish usuli. Xonanig sanitariya holati,
pashsha, kemiruvchi, suvaraklar bor-yo‘qligi.
Oshxona idish-tovoqlari yuviladigan xona; birin-ketinlikka ri-
oya qilinishi (yuvilgan va yuvilmagan idish-tovoqlarning duch kel-
masligi), jihozlari (yuviladigan vannalar soni va joylanishi, stella-
jlar, yuvadigan mashinalar); sovuq va issiq suv bilan ta’minlanishi,
tarelkalar, vilkalar, qoshiqlar va pichoqlarni yuvish usuli hamda
sifati (asboblarning qaynatilishi); toza idishlarning saqlanishi, havo
tortadigan ventilatsiya.
7.
7.
7.
7.
7. Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish uchun xonalar.
Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish uchun xonalar.
Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish uchun xonalar.
Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish uchun xonalar.
Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish uchun xonalar. Vestibul,
garderob, umivalniklar (sovun, qo‘l yuvish uchun cho‘tka, so-
chiq, elektr sochiq), sanitariya uzeli.
Ovqatlanadigan zal.
Ovqatlanadigan zal.
Ovqatlanadigan zal.
Ovqatlanadigan zal.
Ovqatlanadigan zal. Kattaligi (bir odamga to‘g‘ri keladigan
maydon), derazalarning joylanishi, tabiiy va sun’iy yoritilishi,
jihozlari, stollar servirovkasi, iste’molchilarga xizmat qilinishi,
sanitariya holati.
www.ziyouz.com kutubxonasi

179
Bufet.
Bufet.
Bufet.
Bufet.
Bufet. Jihozlari: sovun bor-yo‘qligi, umivalnik, bufetchining
oziq-ovqat mahsulotlarini qisqichda, qoshiqda olib berishi va hoka-
zolar; tarelkalar, stakanlar, asboblarning yuvilishi.
8.
8.
8.
8.
8. Sanitariya jihatidan tozaligi.
Sanitariya jihatidan tozaligi.
Sanitariya jihatidan tozaligi.
Sanitariya jihatidan tozaligi.
Sanitariya jihatidan tozaligi. Pol, ship, devorlar (paneli
borligi) holati, yoritilishi, ventilatsiya, suv bilan ta’minlanishi (suv
sifatining analizlari), kanalizatsiya, qattiq va suyuq chiqindilarni
yig‘ish va olib ketish.
9.
9.
9.
9.
9. Supurib-sidirish rejimi
Supurib-sidirish rejimi
Supurib-sidirish rejimi
Supurib-sidirish rejimi
Supurib-sidirish rejimi (kundalik, haftalik, mavsumiy) va
dezinfeksion vositalar hamda pashshalarga qarshi kurash vosita-
larining qo‘llanilishi.
10.
10.
10.
10.
10. Xizmat ko‘rsatadigan xodim.
Xizmat ko‘rsatadigan xodim.
Xizmat ko‘rsatadigan xodim.
Xizmat ko‘rsatadigan xodim.
Xizmat ko‘rsatadigan xodim. Sanitariya ma’lumoti (sani-
tariya minimumini topshirganligi, ayniqsa, ovqatdan zaharlanish
va infeksiyalarning oldini olish hamda ovqat pishirayotganda vita-
minlarni saqlab qolish usullariga tegishli masalalarni qanchalik bil-
ishi; sog‘ligi (vaqt-vaqti bilan tibbiy ko‘rikdan o‘tib turishi), shaxsiy
gigiyenaga rioya qilishi (qo‘li, kiyim-kechagining tozaligi, ichak
tayoqchalari bor-yo‘qligiga qo‘li hamda kiyim-kechagidan olingan
yuvindini tekshirish natijalari); sanitariya kiyimlari komplekti-
ning soni, ahvoli va boshqalar. Oshxona xodimlari bilan doim sani-
tariya-oqartuv ishlari olib borilishi.
11.
11.
11.
11.
11. Tibbiy hujjatlarning ahvoli.
Tibbiy hujjatlarning ahvoli.
Tibbiy hujjatlarning ahvoli.
Tibbiy hujjatlarning ahvoli.
Tibbiy hujjatlarning ahvoli. Sanitariya jurnalining borligi
(vrach yoki feldsherning takliflari, ularning to‘ldirilishi), barcha
xodimlarga sanitariya daftarchasi berilganligi va unda meditsina
ko‘rigi, batsilla hamda gijja tashuvchanlikka tekshirish, o‘pkaning
rentgenoskopiyasi, balg‘amni tekshirish, profilaktik emlashlar nati-
jalari, sanitariya minimumi topshirilganligi, shaxsiy gigiyena qoi-
dalariga rioya qilinmaganligi yoki ovqat pishirayotganda sanitariya
qoidalari buzilganligi to‘g‘risida vrach yoki feldsherning yozuvi
qayd qilinganligi, shuningdek, xomashyo va tayyor ovqatlar si-
fati to‘g‘risidagi ma’lumotlar yoziladigan brakeraj jurnal borligi.
12.
12.
12.
12.
12. Oshxona ustidan sanitariya nazorati
Oshxona ustidan sanitariya nazorati
Oshxona ustidan sanitariya nazorati
Oshxona ustidan sanitariya nazorati
Oshxona ustidan sanitariya nazorati va jamoat nazorati
o‘rnatilishi. Oshxona ustidan kim va qanday sanitariya nazorati
o‘rnatishi; kim va qanday jamoat nazorati o‘rnatishi (jamoat na-
zoratchilariga sanitariya instruktaji berilishi) ko‘rsatiladi.
13.
13.
13.
13.
13. Oshxona ovqatiga fiziologik-gigiyenik baho berish.
Oshxona ovqatiga fiziologik-gigiyenik baho berish.
Oshxona ovqatiga fiziologik-gigiyenik baho berish.
Oshxona ovqatiga fiziologik-gigiyenik baho berish.
Oshxona ovqatiga fiziologik-gigiyenik baho berish. Kal-
loriyalilik, oziq-ovqat moddalarining tarkibi, ovqatlanish rejimi,
ovqatning xilma-xilligi va oziq-ovqat mahsulotlarining assortimenti,
ovqatning ta’mi va boshqa organoleptik xossalari, vitaminlar, min-
eral tuzlar va boshqa to‘yimli moddalarning saqlab qolinishi nu-
qtayi nazaridan ovqat pishirishning to‘g‘riligi; ovqat tarqatilishi,
uning vitaminlashtirilishi to‘g‘riligi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

180
Bu ma’lumotlar taomnoma va kalloriyalilik hisobi hamda ovqat-
lanish tarkibi bilan tanishib chiqib olinadi. Bundan tashqari, osh-
xonani tekshirayotganda oshxonaga buyurtma qilingan portsiyalar
soni bo‘yicha ovqat qancha chiqqanligi hamda qozondagi ovqatning
amaldagi miqdori va miqdor massasi nazorat qilinadi (ayniqsa,
baliq, go‘sht, sariyog‘ va boshqalar miqdorining massasi tekshiri-
ladi). Laboratoriyada kalloriyalilikka tekshirish uchun ovqatdan
namuna olinadi. Ovqatlarning hisob bo‘yicha va amaliy kalloriyali-
ligi o‘rtasidagi laboratoriyada belgilangan farq 10% dan oshmasligi
kerak.
Zarur bo‘lgan hollarda sanitariya laboratoriyasiga oqsillar,
yog‘lar, C vitamini miqdorini, kotletga qancha non aralashtiril-
ganini va boshqalarni tekshirish uchun namunalar yuborilishi
mumkin.
Nazorat savollari
Nazorat savollari
Nazorat savollari
Nazorat savollari
Nazorat savollari
11111
..... Ovqatlanish gigiyenasining ahamiyati, ratsional ovqatlanish,
ovqatlanish rejimi aholi sog‘lig‘iga qanday ta’sir qiladi?
2.
2.
2.
2.
2. Asosiy oziq-ovqat mahsulotlari: oqsil, yog‘, uglevodlarning va
mineral tuzlarning organizm uchun ahamiyati nimada?
3.
3.
3.
3.
3. Ovqatdan zaharlanishning qaysi turlarini bilasiz?
4.
4.
4.
4.
4. Ovqatdan zaharlanishning oldini olish uchun qanday chora-
tadbirlar ko‘riladi?
5.
5.
5.
5.
5. Idish-tovoqlarni yuvishda qaysi qoidalarga amal qilinadi?
TEST SAVOLLARI
TEST SAVOLLARI
TEST SAVOLLARI
TEST SAVOLLARI
TEST SAVOLLARI
1.
1.
1.
1.
1. Ovqatlanishning davo tadbirlari sistemasida ahamiyati bormi?
A. Ha.
B. Yo‘q.
2.
2.
2.
2.
2. Ratsional ovqatlanish organizmning nisbatan chidamliligini
va qarshilik ko‘rsatish qobiliyatini ta’minlaydimi?
A. Ha.
B. Yo‘q.
3.
3.
3.
3.
3. Sutkalik ovqat ratsionining energetik qiymati organizmning
fiziologik holatiga bog‘liqmi?
A. Ha.
B. Yo‘q.
4.
4.
4.
4.
4. Bolalar ovqat ratsionining kalloriyaliligi sutkalik energiya
sarfidan kam bo‘lishi kerakmi?
A. Ha.
B. Yo‘q.
www.ziyouz.com kutubxonasi

181
5.
5.
5.
5.
5. O‘simliklar ovqatdan zaharlanishga sabab bo‘lishi mum-
kinmi?
A. Ha
B. Yo‘q.
6.
6.
6.
6.
6. Ko‘karib ketgan kartoshka mevasida qaysi zaharli modda
bo‘lishi mumkin?
A. Amigdalin.
B. Solanin.
C. Botilinus.
D. Nitritlar.
E. Bromidlar.
7.
7.
7.
7.
7. Go‘shtni yaxshi pishirmasdan iste’mol qilinganda qaysi gijja
yuqishi mumkin?
A. Trixinella.
B. Ostritsa.s
C. Askarida.
D. Qilbosh gijja.
8.
8.
8.
8.
8. Ovqatda qaysi vitamin yetishmasa shapko‘rlik paydo bo‘ladi?
A. B1.
B. B2.
C. A.
D. PP.
E. C.
9.
9.
9.
9.
9. Organizmda biror xil vitamin yetishmasa nima deyiladi?
A. Avitaminoz.
B. Gipovitaminoz.
D. Gipervitaminoz.
10.
10.
10.
10.
10. Ovqatda yod elementi yetishmasa qaysi kasallik paydo bo‘lishi
mumkin?
A. Flyuoroz.
B. Kariyes.
C. Endemik buqoq.
D. Pellagra.
E. Beri-beri.
Y
odda tuting!
Gipovitaminoz
Gipovitaminoz
Gipovitaminoz
Gipovitaminoz
Gipovitaminoz – organizmda ba’zi bir vitaminlar-
ning yetishmasligi natijasida kelib chiqadigan kasallik.
Ovqat toksikoinfeksiyalari
Ovqat toksikoinfeksiyalari
Ovqat toksikoinfeksiyalari
Ovqat toksikoinfeksiyalari
Ovqat toksikoinfeksiyalari – tirik mikroblar ko‘p
miqdorda tushgan ovqatni iste’mol qilish natijasida
to‘satdan paydo bo‘ladigan kasallik.
Botulizm
Botulizm
Botulizm
Botulizm
Botulizm – Cl. botulinum zahari bilan zaharlan-
gan ovqatni iste’mol qilish natijasida paydo bo‘ladigan
og‘ir o‘tkir kasallik.
www.ziyouz.com kutubxonasi

182
SHAXSIY GIGIYENA
SHAXSIY GIGIYENA
SHAXSIY GIGIYENA
SHAXSIY GIGIYENA
SHAXSIY GIGIYENA
O
zodalik kishi mehnati va vaqtini tejaydi. Pokiza
SHAXSIY GIGIYENA,
SHAXSIY GIGIYENA,
SHAXSIY GIGIYENA,
SHAXSIY GIGIYENA,
SHAXSIY GIGIYENA,
KIYIM-KECHAK GIGIYENASI
KIYIM-KECHAK GIGIYENASI
KIYIM-KECHAK GIGIYENASI
KIYIM-KECHAK GIGIYENASI
KIYIM-KECHAK GIGIYENASI
VII BOB
tutilgan barcha buyumlar: kiyim-kechak, poyabzal, shuningdek,
turar joylar uzoq vaqt xizmat qiladi. Ozodalik bilan turli ortiqcha
harajatlar tejaladi.
Ozodalikka rioya qiladigan va chiniqqan odam sog‘lom bo‘ladi.
Ozodalik—terini toza tutishning birinchi qoidasidir. Nihoyat, har
bir odam, dastavval o‘z badanini ozoda tutishga e’tibor berishi
zarur. Bularni barchasi kishi shaxsiy gigiyenasi deyiladi.
Teri gigiyenasi terini parvarish qilish, teri faoliyatini
me’yorida saqlash va kasalliklardan muhofaza qilish uchun zarur.
Odam badanini qoplab turgan teri organizmni tashqi zararli
ta’sirlardan: sovuq qotish, qizib ketish, namlik, mexanik va
kimyoviy shikastlanishlardan himoya qiladi, modda almashinu-
vida faol ishtirok etadi. U mikroblardan saqlaydi. Teri sirti un-
dan ajraladigan lizotsim birikmasi muhofaza vazifasini o‘taydi.
Teriga tushadigan ko‘pgina bakteriyalar lizotsim ta’sirida nobud
bo‘ladi, shuningdek, teri organizmning asosiy issiqlik muvo-
zanatini saqlaydi. Tana harorati ko‘pincha atrof muhit harorati-
dan yuqori bo‘ladi. Shu sababli organizm issiqlikni to‘xtovsiz
ravishda ajratib turish bilan birga, ayni vaqtda, tana haroratini
muayyan darajada saqlash uchun sarflangan issiqlik o‘rnini