O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi Samarqand qishloq xo’jalik instituti

19-mavzu. Mahsulotlarni sotishdan olingan moliyaviy natijalarining tahlili

Dars o’quv maqsadi. Ushbu mavzu bo’yicha darsning o’quv maqsadi bo’lib, Mahsulotlarni sotishdan olingan foyda yoki ko’rilgan zarar ko’rsatkichlarining mazmun-mohiyatini tushuntirish, ularni hisoblash usullarini va omilli tahlil etib,foydani yanada ko’paytirish imkoniyatlarini aniqlash yo’llarini talabalarga o’rgatish hisoblanadi.

Tushunchalar va tayanch. iboralar. Moliyaviy faoliyat. Moliyaviy tahlil. Moliyaviy barqarorlik. Moliyaviy natija. Foyda va zarar. Pul tushumi. Tannarx. Yalpi foyda. Sof foyda. Rentabellik. Sotilgan masulotlar rentabilligi. Asosiy fondlar rentabelligi. Asosiy faoliyat foydasi. Umumxo’jalik faoliyat foydasi va zarari

Maruzani o’tish metodi.Maruzani “Bilaman,bilishni xohlayman,bilib oldim”, blis –so’rov va aqliy hujum” metodlarini qo’llagan holda o’tish ko’zda tutiladi

Asosiy savollar:

1. Moliyaviy natijalar tahlilining ahamiyati,maqsadi va vazifalari.

2. Mahsulotlarni sotishdan olingan moliyaviy natijalarning tahlili

3.Rentabellik ko,rsatkichlari va ularning tahlili

19.1. Moliyaviy natijalar tahlilining ahamiyati,maqsadi va vazifalari

Moliyaviy natija deganda foyda yoki zarar tushuniladi. Xar bir xujalik foydali faoliyat yuritmogi zarur. Bunga erishmok uchun mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanishi kerak. Imkoniyatlarni aniklash va ularni faoliyatga jalb etish uchun iktisodiy taxlilni samarali tashkil etmok zarur. Taxlil uz vaktida samarali amalga oshirilsa, foydani kupaytirish imkoniyatlari aniklanadi, faoliyatga jalb kilinadi, okibatda korxona moliyaviy jixatdan mustaxkamlanadi. Shuning uchun xam moliyaviy natijalarni taxlil kilishning axamiyati kattadir.

Tahlilning maqsadi nimadan iborat? Tahlilning maqsadi – foyda va rentabellik ko’rsatkichlari dinamikasini chuqur o’rganish va omilli tahlil qilish asosida ularni yanada ko’paytirish va oshirish imkoniyatlarini aniqlashdan iborat.

Tahlilning asosiy vazifalari:

1.Qishloq xo’jaligi korxonasining moliyaviy natijalari (foydasi va zarari) tarkibi, tuzilishi va dinamikasini o’rganish;

2.Yalpi foyda (zarar) va uning o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar ta’siriga baho berish;

3.Asosiy ishlab chiqarish faoliyati foydasi (zarari) va uning o’zgarishini omilli tahlil qilish;

4.Umumxo’jalik faoliyati foydasi (zarari) o’zgarishini omilli tahlil qilish;

5.Sof foyda o’zgarishini aniqlash va omillar ta’siriga baho berish;

6.Korxonaning rentabellik ko’rsatkichlarini o’rganish va ularga ta’sir qiluvchi omillarga baho berish;

7.foyda va rentabellikni oshirish imkoniyatlarini ko’rsatish.

19.2. Mahsulotlarni sotishdan olingan moliyaviy natijalarning tahlili

Hisobot yilidagi yalpi foyda hajmini bazis yilida yoki biznes reja bo’yicha ko’zda tutilgan yalpi foyda hajmigaga solishtirib, umumiy o’zgarishi aniqlanadi: Z

Yalpi foydaning o’zgarishiga uch omil ta’sir qiladi. Ularning ta’sirini ko’rsatkichlar farqi usuli yordamida aniqlash usulini quyida keltirdik.

1.Yalpi foydaning o’zgarishiga sotilgan mahsulot miqdori o’zgarishining ta’siri:

2.Yalpi foydaning o’zgarishiga 1 s mahsulot o’rtacha sotish bahosi o’zgarishining ta’siri;

3.Yalpi foydaning o’zgarishiga 1 s mahsulot tannarxi o’zgarishining ta’siri:

Ushbu omillar ta’sirlarining yig’indisi yalpi foydaning umumiy o’zgarishiga teng kelish kerak: