O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Materiallar qaytimining omilli tahlili. 
№ 
Ko‟rsatkichlar 
Bazis 
yili 
Hisobot yilidagi 
MX hajmi va bazis 
yilidagi YM hajmi 
bo‟yicha 
Hisobot 
yili 
o‟zgari- 
shi (+,-) 
1. 
Yalpi 
mahsulot, ming 
so‟m 
64404 
64404 
75311 
+10907 
2 
Sof foyda,ming 
so‟m 
2600 
x 
2850 
+250 
3 
Ishlab 
chiqarish 
xarajatlari,m.so‟m 
13700 
x 
14200 
+500 
4. 
Moddiy 
xarajatar, ming 
so‟m 
6314.
1 
7172.4 
7172.4 
+858.3 
5. 
Materiallar 
qaytimi, so‟m 
10,2 
9.0 
10,5 
+0.3 
2.Yalpi mahsulot hajmining oshishi materiallar qaytimining o‟zgarishiga ijobiy tasir 
qilib,uni darajasini 1.5 so‟mga yoki 16.7% ga oshishiga sababchi bo‟lgan: 
𝑌𝑀
1
𝑀𝑋
1
−
𝑌𝑀
0
𝑀𝑋
1
=
75311
7172.4
−
64404
7172.4
= 10.5 − 9.0 = +1.5 сўм 
Demak, 
ushbu 
ma‟lumotlardan 
ko‟rinib turibdiki,materiallar qaytimining 
o‟zgaishiga material xarajtlar hajmining oshishi salbiy tasir qilib,uni 11.8% ga 
kamayishiga,yalpi mahsulot hajmining oshishi esa ijobiy tasir qilib, uni 16.7% ga 
oshishiga sababchi bo‟lgan. Demak, materiallar qaytimi darajasini oshirishning asosiy 
imkoniyati bo‟lib, moddiy xarajatlar hajmini keskin kamaytirish hisoblanadi. 
Moddiy resurslardan foydalanishning asosiy ko‟rsatkichlaridan biri bo‟lib, 
materiallar sig’imi hisoblanadi.Tahlil indeks usuli orqali amalga oshirildi. 
Bazis yilidagi materiallar sig‟imi ko‟rsatkichini hisobot yilidagi (yoki rejadagi) 
ko‟rsatkichiga solishtirib, moddiy resurslardan foydalanish samaradorligining umumiy 
o‟zgarishi aniqlanadi:
𝑴𝑿
𝟎
𝒀𝑴
𝟎
÷
𝑴𝑿
𝟏
𝒀𝑴
𝟏
= ±∆
𝑴𝑿,𝒀𝑴
 
Ushbu o‟zgarish quyidagi ikki omil hisobiga sodir bo‟ladi: 
1.Xarajatlar hajmi o‟zgarishining ta‟siri:
𝑴𝑿
𝟎
𝒀𝑴
𝟎
÷
𝑴𝑿
𝟏
𝒀𝑴
𝟎
= ±∆
𝑴𝑿
 

---

36 
2.Yalpi mahsulot hajmi o‟zgarishining ta‟siri:
𝑴𝑿
𝟏
𝒀𝑴
𝟎
÷
𝑴𝑿
𝟏
𝒀𝑴
𝟏
= ±∆
𝒀𝑴