O‘zbekiston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

2.3. Oqova suv o'qish sxemasi va sistemasini tanishtirish.
1. Oqova suvlarini buladigan joylarga ko'ra ularni tozalash vositalariga uzilishdir.
2. Oqova suvlarni tozalash va zararsizlantirish.
3. Oqova suv va chukindi tarkibidagi foydali moddalarni ajratib olish,
tozalangan oqova suvlarni suv havzalariga o'qish.
Ikki xil turdagi kanalizatsiya mavjud: olib ketadigan va oqib chiqadigan;
Olib ketiladigan kanalizatsiya suyuq xolatdagi chiqindilarni maxsus qurilishlarda yigilab va ma'lum vaqt ichida maxsus mashinalarda olib tashlanadi. Oqizil qilinadigan-oqova suvlar er ostida qurilgan quvurlar yordamida tozalash inshootlariga tozalanadi va ularda oqova suvlar zarur sun'iy sharoitda yaralangan jihozlarda tozalanadi, tozalangan suvlar zararsizlantiriladi va tozalangan suvlar tozalanadi.
Barcha turdagi kanalizatsiya inshootlari ikki guruhga bo'lindi:
1 guruhga:
1. Ichki kanalizatsiya qurilmalarining ichki suv tarmoqlari yordamida suvdan tashqari chiqindilar bilan aralashtirib quvurlarda oʻqish uchun quriladi.
2. Tashqi kanalizatsiya tarmoqlari.
3.Nasos bekatlari va bosimli quvurlar.
2. guruhga:
1.Tozalash inshootlarida oqova suvlarni tozalash, zararsizlantirish va cho'kindilarga ishlov berish.
2. Tozalangan oqova suvlarni suv havzalariga o'qish.
Xar bir suv oladigan qurilmalar gidravlik tuliq bilan yashaydi, bu tuliqlar kanalizatsiya tarmog'idan uyga xidlarni ukazmaslik uchun xizmat qiladi.
Bu er ostida joylashtirgan tarmoqlangan quvurlar to'plamidan iborat bo'lib, ova suvlarni bosimsiz nasos belariga yoki tozalash inshootlariga etkazib beradi.
Tashi tarmoqlangan tarmoqlar katta maydonni egallaydi va bu tarmoqlarda oqova suv bosimsiz o'qiladi. Shu sabablarga ko'ra kanalizatsiya qilingan maydonlarni ko'p miqdorda kanalizatsiya hovuzlariga bo'linadi.
Kanalizatsiya xovuzlari-kanalizatsiya qilingan maydonning bir qismi bo'lib, ular suv ajratuvchilar bilan chegarlangan, ya'ni maydonning er sathini eng yuqori yukori bo'lib, bu satxidan er relefi hovuz ichkariga qarab pasayib bo'ladi.
Xar bir hovuz ichida kucha kanalizatsiya tarmoqlari bitta yoki bir nechta kollektorlar bilan birlashadi, kollektorlar ova suvlarni hovuz chegarasidan tashqariga chiqadi.
Kollektorlar - kuch kanalizatsiyasining bir qismi bo'lib, bir yoki bir necha suv xo'jaligida joylashtirgan yoki sanoat tarmog'idan suv oluvchi qurilmayapti. Kollektorlar quyidagi turlarga buladi: [7]
1.Kanalizatsiya hovuz kollektorlari, suv hovuzida joylashtirgan kanalizatsiya tarmog'ining bir qismi birlashtiriladi;
2.Bosh kollektor bir yoki bir nechta hovuzida joylashtirgan kollektorlarni birlashtiradi;
3.Shahar tashqarisidagi kollektor, qushimcha quvurlar ulanmaydi, oqova suvlar tranzit xolatda kanalizatsiyalangan maydondan tashkaridagi nasos bekatlariga yoki tozalash inshootlariga tozalanadigan quvurlar yordamida oqiladi.
Xovli kanalizatsiya tarmoqlari bitta xolli chegarasida joylashtiriladi va bir yoki bir nechta uylar uchun xizmat qiling.

1-rasm Kanalizatsiya tarmoqlari sxemalari.

a-perpendikulyar, b-kesishgan, c-parallel, r-zonalar, d-radial.

2-rasm ko’cha tarmoqlarini trassalash

3-rasm. Hovli kanalizatsiyasi

4- rasmda quarlararo kanalizatsiya tarmoqlari boshqaruvi.

4- rasm. Kvartallararo kanalizatsiya

5-rasmda sanoat kanalizatsiya tarmoqlari sanoat maydonida joylashtirish keltirilgan. Tarmoqlar shahar kanalizatsiya tarmoqlariga ulanadi.

5-rasm.Sanoat korxonalari maydonida yotqizilgan kanalizatsiya tarmoqlari.

Kanalizatsiya tarmolari va kollektorlar har doim kerak, tozalash va yuvish bulishi. Shu maqsadda ularda qurish quduqlari joylashtiriladi. Daryolar, jarliklar, yullari tram, car yullaridan collectorlar kesib utganda duker, estocade va mahsus utish vositalari utiladi.

Oqova suvlarni tozalash vositalarini, agarda joyning relefiga kura iloji bo'lsa joy bosimsiz quvurlar yordamida oqiziladi, ammo kollektorlar katta miqdorda tozalanganda va kanal pastkam joylarida tozalanadi, ular suvni tozalash vositalarini qurishga yordam beradi tozalash bekatlariga Okiziladi. Bekat pompasining joyi va maksadiga kura kuyidagi turga bo'linadi: makhally bir yoki bir something sewage maydonlaridagi okova suvlarni kutarish maksadida; [7]
tashqiviy, ayrim mintaqalardagi yoki kanalizatsiyalash maydonlaridagi oqova suvlarni ko’tarish maqsadida ;
bosh aholi yashaydigan joydagi yoki sanoat korhonalaridagi barcha okova suvlarni kutarish maksadida. Tarmoqlaridagi kanalizatsiya nasosi bekatidan tozalashsiz quvurgacha yoki bekatigacha bulgan oraliqdagi quvurlarni yuqori quvvatli quvurlar emas. Okova suvlarni tozalash uchun mulzhallangan inshotlarni tozalash inshotlari deyiladi. Tozalangan okova suvlarni tozalash inshotlaridan suv havzalarigacha bulgan orolidagi kanal yoki quvurlarni suv chikuvchilar emas. [7]
Suv chikazuvchi quvurlar asos va favqulotli bulishi mumkin. Oqova suvlarni tozalash usuli, inshotlarning turlari, okova suvning ifloslik konsentratsiyasi whitefish, tozalash darazhasiga, suv havlarini o'z-o'zini tozalash kurbiga va boshka tozalashga qarab aniqlanadi.
2.4. Okova suvlarni qabul qilish shartlari

Turli maqsadda muljallangan kanalizatsiya tarmoqlaridan to'g'ri foydalanishni ta'minlash maqsadida, hamda xar xil turdagi zararli moddolarni quvur va quduqlar materiallariga qaratishdan va ularni muljallangandan oldin buzilishini saqlash uchun kanalizatsiya tarmoqlariga oqova suvlarni o'zgartirish talablarni tozalashga o'tgan xolda amalga oshiq bo'ladi. [sakkiz]

1. Maishiy khuzhalik va sanoat sewerage siga okova suvlar orderly tarzda yuklanishi shart va orderly hydraulic tusiqlar bilan ta’minlangan buladi.
2. Yomg’ir siga yomgʻir suvlari yomgʻir qabul qiluvchi quduqlar orkali amalga oshirish.
3. Sanoat oqova suvlari umumiy oqizish va maishiy khuzhalik kanalizatsiya tizimi shahar kanalizatsiya tarmoqlari va tozalash inshotlarning ishlash sharoyitini buzmagan holda qabul qiladi. Shahar kanalizatsiya tarmoqlariga tushiriladigan va maishy hujalik okova suvlari bilan toza sanoat okova suvlar tarkibidagi kuyidagilar bulmasliga kerak: [8]
1. Mineral va organik quvvatdan iborat bulgan muallak va suv suvda suzib chiquvchi mikdori 500 mg/l dan ifloslarning mikdori;
2. Shahar sewerage tarmoqlaridagi quvur va inshotlar materiallarni corrosivelash natizhasida olib tashlash uchun katta mikdorda acid va ishkorlar bu qurulması;
3. Oil, benzin, benzol, kerosin, bularning buglari inshotlarni portlashga olib kelishi mumkin.
4. Biologist tozalashga tuskinlik qoladigan yukori concentrated ifloslik;
5. Okova suvlarning issiqligi 40 C dan namlik kerak.
Yuqorida kanalizatsiya talablarga jabov bermaydigan oqish suvlar shaharagesiga kerak uchun qayta tayyorlanishi kerak. Buning uchun oova suvlar mahallasini tozalash inshotlarida oldindan tozalanadi.
2.5.Aholi sonini aniqlash

Oqova suvlarni okizish tarmolarini qurish uchun katta mablag' talab qilinadi, ainiksa katta diametli quvurlarni qurish. Tarmoqlarning katta-kichikligi okiziladigan okova suv midoriga boglikdir, ular uzrga odamlarning soniga boglikdir. Bundan quriladiki kanalizatsiya va loikhalash avvalom bor axoli soniga bog'liqdir. Bundai kiymat yuzaga kelgan aholi sony tushuniladiki bu sewerage hisobliy davrining ohirida shu aholi yashaidigan joydagi odamlar sony. Shaharning har bir joyda har hil odamlar yashaidilarida, tahrir sony binolarning kavatliligiga, xususiyiyatlari va turar joylarining obodonlashtirish darazhasiga bog'liqdir aholining zichligini bog'laydi. [sakkiz]

Aholi zichligi ishtirokiga bir hektar maydonda yashovchi aholi soniga aytiladi.
Yanada yashaidigan aholi sonini a xar bir boshqa maydonini shu dahshatda mintaqaning aholi zichligi kupaymasiga teng,