O‘zbеkiston rеspublikаsi

Bir yillik investitsiya qaytimlari 
Do‘kon
-larning 
sotish 
quvvati 
(kir 
kunlik), 
kg 
Umumi
y inves-
titsiya 
(kapital
mablag
‘ sarfi), 
so‘m 
Chekli 
inves-
tisiya, 
so‘m 
Kapital
ga 
to‘la-
nadigan 
chekli 
foiz, 
so‘m 
Chekli 
sotish 
xarajat-
lari, 
so‘m 
Chekli 
umumi
y xara-
jatlar, 
so‘m 
(MC) 
Inves-
titsiyadan 
olinadigan 
daromad, 
so‘m 
(MR) 
Chekl
i 
foyda, 
so‘m 
1000 
100000 
100000 10000 
5000 
115000 
120000 
5000 
2000 
200000 
100000 10000 
7500 
117500 
120000 
2500 
3000 
300000 
100000 10000 
10000 
120000 
120000 
0 
4000 
400000 
100000 10000 
12500 
122500 
120000 
-2500 
5000 
500000 
100000 10000 
15000 
125000 
120000 
-5000 
Foiz stavkasi 10 foiz bo‘lgani uchun chekli investitsiya 100000 so‘mga, 
to‘lanadigan mablag‘ 10000 so‘mga teng. Har bir 100000 so‘mlik chekli
investitsiyadan olinadigan chekli daromad bir xil bo‘lib, u 120000 so‘mga teng. 
Sotish quvvati 1000 kg bo‘lganda, chekli umumiy xarajat (chekli investitsiya plyus 
kapitalga to‘lanadigan chekli foiz plyus chekli sotish xarajati) 115000 so‘m bo‘ladi 
va chekli foyda 120000-115000=5000 so‘mni tashkil etadi. Sotish quvvati 2000 kg 
bo‘lgan do‘kon uchun ushbu ko‘rsatkichlar mos ravishda 117500 va 2500 so‘mga 
teng bo‘ladi. Agar chekli xarajat MC  chekli daromad MR  ga teng bo‘lsa 


MC
MR

, kapitaldan olinadigan foyda maksimal bo‘ladi. Do‘konlarning bir 
kunlik sotish quvvati 3000 kg bo‘lganda foyda maksimal bo‘ladi, ya’ni 
5000+2500=7500 so‘m. Ushbu holat quyidagi 17.1-rasmda ifodalangan. 
 
 
 
 
 
17.1-rasm. Qisqa muddatli oraliqdagi investitsiya 
MR, MC 
MC 
MR 
MR=1200
00 
Sotish 
quvvati 
Q 
300
0 

---

231 
Ishlab chiqarish masshtabi oshishi bilan birga chekli xarajat ham oshib boradi, 
shuning uchun ham MC  chizig‘i musbat yotiqlikka ega. Chekli daromad 120000 ga 
teng bo‘lganligi uchun 
MR
chizig‘i 120000 nuqtadan o‘tib abtsissa o‘qiga parallel 
bo‘ladi. 
MC
chizig‘i bilan
MR
chizig‘ining kesishgan nuqtasi maksimal foydani 
ta`minlaydigan optimal sotish quvvati 3000 kg ga teng ekanligini aniqlaydi. 

r
.
Endi chekli qoplash normasi koeffisienti 
r
ni va ssuda foiz stavkasi 
i
bilan 
taqqoslaymiz (17.2-jadval). 
17.2-jadval 
Bir yillik qo‘yilgan investitsiyaning chekli oqlash normasi 
 
Sotish
quvvati, 
kg 
r
 
- 
chekli 
qoplash 
normasi, % 
Ssuda 
foizi 
stavkasi 
i
,