O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining

Davlat va huquq asoslari va huquqshunoslik fanlarini o‘qitishning maqsad va vazifalari

Davlat va huquq asoslari va huquqshunoslik fanlarini o‘qitishning maqsadi:

davlat va huquq asoslari fani o‘quvchilarga huquqiy bilimlar berish orqali ularda huquqiy ong va huquqiy tafakkurni shakllantirish;

o‘quvchilarda huquqiy madaniyatni yuksaltirish, ularda tayanch va fanga oid kompetensiyalarni shakllantirishdan iborat

o‘quvchilarda tayanch huquqshunoslik faniga oid umumiy kompetensiyalarni shakllantirishdan iboratdir

Davlat va huquq asoslari va huquqshunoslik fanlarini o‘qitishning asosiy vazifasi:

o‘quvchilarda konstitutsiyaviy burch, majburiyatlarni bilish va ularga rioya qilish ko‘nikmasini hosil qilish;

o‘quvchilarda o‘z xatti-harakatlarini belgilangan me’yorlar doirasida tartibga solish va boshqara olishni tarbiyalashdan iborat.

Umumiy o‘rta ta’limi muassasalarida davlat va huquq asoslari va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida huquqshunoslik fani bo‘yicha ta’lim muassasalari bitiruvchilariga qo‘yiladigan malaka talablari

1. Huquqiy ongga ega bo‘lish kompetensiyasi

A1

Konstitutsiya, davlat, huquq, burch, majburiyat, fuqaro, inson, qonun, axloq, odob kabi huquqiy tushunchalarning mazmunini bila oladi;

huquq va huquqqa zidlik haqida ma’lumot bera oladi;

axloq va huquq qoidalarini biladi;

bola huquqlari, voyaga yetmaganlik, mehnat huquqi, oila huquqi, fuqarolik huquqi kabi tushunchalarning mazmunini bila oladi.

A2

Jamiyat, davlat va huquqning paydo bo‘lishi, huquqbuzarlik va ularning belgilari haqida ma’lumot bera oladi;

inson va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va burchlarini biladi;

hokimiyat va uning bo‘linish prinsiplari, belgilari, fuqarolik jamiyati, huquqiy davlat va uning asoslarini tushuntira oladi;

O‘zbekiston Respublikasi fuqarolik, mehnat, ma’muriy va jinoyat qonunchiligida belgilangan voyaga yetmaganlarga oid huquqlarni va cheklovlarni biladi;

O‘zbekiston Respublikasining protsessual qonunchiligida belgilangan voyaga yetmaganlarning huquqlarini biladi;

huquq sohalari haqida ma’lumotga ega bo‘ladi;

huquqiy voqea va hodisalarni idrok qiladi, tushunadi, tushuntirib bera oladi;

kundalik faoliyatida vujudga keladigan turli vaziyatlarni huquqiy jihatdan to‘g‘ri baholab, maqbul qaror qabul qila oladi.

A2+

huquq manbalarini biladi;

voyaga yetmaganlar bilan bog‘liq ijtimoiy munosabatlarning huquqiy asoslarini tushuntira oladi;

huquqiy voqea va hodisalarni idrok qiladi, tushunadi, tushuntirib beradi.

B1

jamiyat, davlat, huquq, huquq sohalari, normativ-huquqiy hujjatlar mohiyati va belgilarini tushuntira oladi;

xalqaro umume’tirof etilgan konvensiyalarning mazmun-mohiyatini tushuntirib bera oladi;

davlat organlari va muassasalariga murojaat qilish tartibi va qoidalarini biladi;

tanlagan kasbining huquqiy asoslari haqida ma’lumot bera oladi;

o‘z kasbiga oid normativ-huquqiy hujjatlar bilan ishlashni biladi.

2. Huquqiy madaniyatli bo‘lish kompetensiyasi

A1

axloq va huquq qoidalariga amal qiladi;

fuqarolarning O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarida belgilangan huquqlarini hurmat qiladi;

huquqiy ko‘nikma hosil qiladi;

huquqiy masalalar yuzasidan qonunchilikda belgilangan tartibda kichik maishiy bitimlarni tuza oladi.

A2

voyaga yetmaganlarga oid qonunchilikda belgilangan me’yorlarga rioya etadi;

o‘quvchilarning ongi va tafakkurida inson va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq, burch va majburiyatlariga rioya qilish refleksi shakllanadi (kundalik faoliyatiga aylanadi);

o‘z xatti-harakatlarini huquq talablariga moslashtiradi;

qonunchilikda belgilangan tartibda o‘z huquq va manfaatlarini himoya qila oladi;

korrupsiyaga qarshi toqatsizlikni namoyon eta oladi.

A2+

huquqiy qoidalarni bajaradi, huquqiy munosabatlarda ishtirok etadi;

huquqiy voqea va hodisalarga munosabat bildirishda huquqiy madaniyatini namoyon eta oladi.

B1

fuqarolik burchlari va majburiyatlarini anglaydi, ularga rioya qiladi;

huquq manbalaridan foydalana oladi;

o‘z huquq va manfaatlarini qonuniy himoya qila oladi;

huquqiy voqea va hodisalarga oid to‘g‘ri xulosa chiqara oladi;

korrupsiyaning jamiyat hayotida salbiy oqibat ekanligi to‘g‘risidagi tushunchalarni biladi, unga qarshi kurashishga oid huquqiy normalar asosida korrupsiyaga qarshi kurashishni his qila olish ko‘nikmasiga ega bo‘ladi;

jamiyat va davlat hayotidagi siyosiy jarayonlarda faol ishtirok etadi;

huquq va erkinliklari, qonuniy manfaatlarini amalga oshirishda to‘g‘ri qaror qabul qila oladi.

7-§. Iqtisodiy bilim asoslari fani

Umumiy o‘rta ta’limi muassasalarida Iqtisodiy bilim asoslari o‘quv fanini o‘rganish bosqichlari

Ta’lim bosqichi	Bitiruvchilar	Standart darajasi	Daraja nomlanishi
Umumiy o‘rta ta’lim	Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinf bitiruvchilari	A1	Iqtisodiy bilim asoslarini o‘rganishning boshlang‘ich darajasi

Iqtisodiy bilim asoslari o‘quv fanining maqsad va vazifalari

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida iqtisodiy bilim asoslari fanini o‘qitishning asosiy maqsadi:

o‘quvchilarda iqtisodiy savodxonlikni va iqtisodiy madaniyatni shakllantirish;

ijtimoiy-iqtisodiy faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan muayyan hayotiy vaziyatlarda eng maqbul yechim topa olish va to‘g‘ri qaror qabul qilishga o‘rgatishdan iborat.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida iqtisodiy bilim asoslari fanini o‘qitishning asosiy vazifasi:

o‘quvchilarda kundalik faoliyatda qo‘llash, fanlarni o‘rganish va ta’lim olishni davom ettirish uchun zarur bo‘lgan iqtisodiy bilimlarni shakllantirish;

tabiiy-moddiy resurslardan oqilona foydalanish va asrab-avaylash, ongli ravishda kasb tanlashga yo‘naltirishdan iborat.

Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari bitiruvchilariga qo‘yiladigan malaka talablari

1. Iqtisodiy savodxonlik kompetensiyasi

A1

asosiy iqtisodiy tushunchalarning mazmun va mohiyatini zarur vaziyatlarda bayon qilib bera oladi;

iqtisodiyotga oid asosiy atamalarni hayotiy va ta’limiy vaziyatlarda o‘z o‘rnida, og‘zaki yoki yozma nutqda qo‘llay oladi;

iqtisodiy hodisa va jarayonlarni shaxs va jamiyat manfaatlari nuqtai nazaridan tahlil qila oladi;

bozor iqtisodiyotining amal qilishi qonuniyatlarini tushuntira oladi;

odatiy va noodatiy hayotiy va ta’limiy vaziyatlarda vujudga kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga maqbul yechim topa oladi;

asosiy milliy va xalqaro darajadagi iqtisodiy ko‘rsatkichlarni tahlil qilishda modellar, diagrammalar, jadvallar, chizmalar, iqtisodiy xaritalar kabi iqtisodiy tahlil vositalaridan o‘rinli foydalana oladi;

iqtisodiy ta’limga oid bilimlarini boshqa fanlar bilan bog‘lay oladi.

2. Iqtisodiy madaniyatga ega bo‘lish kompetensiyasi

A1

O‘z ixtiyoridagi iqtisodiy resurslarga maqbul ravishda egalik qiladi, ulardan samarali foydalanadi va tasarruf eta oladi;

ijtimoiy ne’matlarga tejamkor va oqilona munosabatda bo‘ladi;

iqtisodiy faoliyati jarayonida ekologiya va atrof muhit muhofazasiga ustuvor munosabatda bo‘ladi;

iste’molchi huquqlari, burchlari va majburiyatlarini biladi va ularga amal qiladi;

shaxsiy iqtisodiy manfaatlarini jamiyat manfaatlari bilan uyg‘unlikda ro‘yobga chiqarish usul va vositalarini biladi;

mavjud iqtisodiy va ta’limiy vaziyatlarni to‘g‘ri baholay oladi, eng maqbul yechim topa biladi;

iqtisodiy munosabatlarga amaldagi qonunchilik doirasida kirisha oladi.

8-§. Matematika fani

Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’lim muassasalarida Matematika fanini o‘rganish bosqichlari

Ta’lim bosqichi	Bitiruvchilar	Standart darajasi	Daraja nomlanishi
Umumiy o‘rta ta’lim	Umumta’lim maktablarining boshlang‘ich 4-sinf bitiruvchilari	A1	Matematika fanini o‘rganishning boshlang‘ich darajasi
	Matematika fani chuqur o‘rganiladigan ixtisoslashtirilgan umumta’lim muassasalarining boshlang‘ich 4-sinf bitiruvchilari	A1+	Matematika fanini o‘rganishning kuchaytirilgan boshlang‘ich darajasi
	Umumta’lim maktablarining 9-sinf bitiruvchilari	A2	Matematika fanini o‘rganishning tayanch darajasi
	Matematika fani chuqur o‘rganiladigan ixtisoslashtirilgan umumta’lim muassasalarining 9-sinf bitiruvchilari	A2+	Matematika fanini o‘rganishning kuchaytirilgan tayanch darajasi
O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi	Matematika faniga chuqurlashtirilmagan o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari	V1	Matematika fanini o‘rganishning umumiy darajasi
	Matematika faniga chuqurlashtirilgan o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari	V1+	Matematika fanini o‘rganishning kuchaytirilgan umumiy darajasi