O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

2.2.  Atrofimizdagi olam darslarida o’quvchilarda nafosat tarbiyasini 

takomillashtirishda zamonaviy pedagogik texnologiyni shakllantirish  

 

Xalq  donshmadligi  va  odobnomasining  nodir  sohasi  o’zbek  xalq 

pedagogikasi  ijtimoiy  va  maishiy-axloqiyasi  bo’lgan  tomonlarini,  xalq  og’zaki 

ijodi,  hayotning  va  marosimshunoslikning  yetakchi  shunostlik,  axloqiy  ta’limotni 

qamrab olganligi bilan asrlar davomida to’plangan boy tajribalaridandir. U axloqiy, 

falsafiy,  estetik,  ma’naviy,  ijtimoiy  borasidagi  qarashlarni,  xulosalarini  jismoniy 

tarzda ifodalaydi.  

 

Xalqimiz  pedagogik  qarashlarni  uzoq  asrlar  va  ular  asosan  bizga  xalq 

og’zaki  ijodiga  asarlar  tarzida  yetib  kelgan.  bunga  dostonchi  turli  marosim 

qo’shiqlari,  asotirlar,  naqllar,  ertaklar,  maqollar,  matallar,  hikmatlar,  aforizmlar, 

bolalar o’yinlari, allalar, to’y va aza va qarg’ishlar, termalar, chorlash qo’shiqlari, 

boychechak,  yomg’ir,  quyosh  aytimlari,  kasb-xunarchilik  bilan  bog’liq,  nasliy 

cho’ponchilik,  mifoligik  tasavvurlar  aks  etgan  asarlarni  kiritish  qanday  shaxs 

sifatida  kamol  topish  mumkin.  Xalq  pedagogikasi  muhim  axamiyat  kasb  etadi. 

Xalq pedagogikasi xalq mayda-chuydasi, ya’ni birlamchi- pedagogikasida hamma 

narsa hisobga olinishi, xech bir ayni choqda tarbiyaning nihoyatda etiborga olingan 

holda, yetti amal qilinadi. Xalq pedagogikasining bir u bugun va ertani o’ylab ish 

tutadi,  ya’ni  bugunning  qadriga  yitishlik,  kelajakka  olib  boradi.  Xalq 

pedagogikasining asrlar davomida shakllanib, inson va vatan taqdirida hal quluvchi 

hisoblanib, uning hayotiyligi, ta’sirchanligi, ikkinchidan xalq va hayotiy jarayonida 

jonli  an’analarda  yaratilishi,  masalalarini  hal  qilishga  qatilganligi,  yo’nalishiga, 

umumbashariy bo’lganligidir. Shuning uchun xalq pedagogikasiga qaramasdan o’z 

faoliyatini to’xtatmaydi va tarix borasida hal qiluvchi o’rinni egallab kelmoqda.  

Atrofimizdagi olam darslarida o’quvchilarda nafosat tarbiyasini, tabiat bilan 

ongli munosabatda bo’lishni o’rgatish uchun ularga:  

- tabiat boyliklari; 

- o’simliklarning turlari; 

- yer osti va yer usti boyliklari; 

- qushlarning turlari; 

---

 

44 

- hayvonlar va ularning turlari o’rgatiladi. 

Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarini  tabiatga  nisbatan  ongli  munosabatda 

bo’lishga  o’rgatish  buguni  kunning  eng  dolzarb  muommolaroidan  bo’lganligi 

boich  ham  ularda  g’amxo’rlik  tuyg’usini  shakllantirish  uchun,  ularda  tevarak 

atrofini,  ya’ni  o’z  dars  stolini,  sinf  xonasini  toza  va  ozoda  tutishga  o’rgatishimiz 

zarur.  Shu  bilan  bir  qatorda  ularga  tabiat  manzaralarini,  o’t  –  o’lanlarni, 

daraxtlarni  va  qushlarni  qanday  qilib  asrash  va  ularga  qanday  qilib  kerakli 

paytlarda  g’amxo’r  bo’lishini  o’rgatish  boshlang’ich  ta’lim  oldida  turgan  asosiy 

muammolardan  biridir.  Shundan  kelib  chiqqan  holda  biz  boshlang’ich  sinf 

o’quvchilariga  atrof  muhit,  tabiat  bilan  qay  tarzda  do’stona  munosabatni 

o’rnatishni  o’rgatib  borishda  boshlang’ich  ta’lim,  ya’ni  1-4  sinflardagi 

darsliklardan keng foydalanamiz.  

Bunda  biz  darsliklarda  keltirilgan  ma’lumotlardan  foydalanib  do’stona 

munosabatni  yuzaga keltirish  uchun ota-bobolarimiz  tomonidan  kundalik  hayotda 

tabiat  bilan  ular  o’rtasidagi  muloqat  jarayonini  ularning  ko’z  oldiga  hayotiy 

misollar  bilan  keltirishimiz  zarur.  Darsliklarda  tabiat  manzaralari  tushurilgan 

rasmlar  asosida  hikoyalar,  ma’ruzalar  o’qishimiz  maqsadga  muvofiq  bo’ladi.  Bu 

tabiat  manzaralari  tushurilgan  rasmda  bolaga  ham  salbiy  va  ham  ijobiy  ta’sir 

etadigan  rasmlar  aks  etgan  bo’lishi  kerak.  Misol  uchun  rasmda  tabiatga  ziyon 

yetkazilayotgan  holat  tasvirlangan  bo’lsa  o’quvchiga  bu  rasmni  salbiy  va  ijobiy 

tomonlarini  tushuntirishda  hayotiy  misollardan  foydalangan  holda  tushuntirilsa 

maqsadga  muvofiq  bo’ladi  va  o’quvchining  ongida  qoladi.  Boshlang’ich  sinf 

o’quvchilarida ekologik tarbiyani shakllantirishda quyidagi tartibda ish olib borish, 

ya’ni  boshlang’ich  ta’limda  zamonaviy  pedagogogik  texnologiyalarning 

qo’llanishi kerakli samaralarni beradi.