O’zbekiston respuliikasi xalq ta’limi

“Enerjayzer” o‘yini. Bu o‘yindan "Ob-havo", "Qish", "Yil fasllari" kabi
mavzular o‘tilganda foydalanish mumkin. O‘quvchilar doira shaklida turib
oladilar. O‘qituvchi o‘rtada qo‘l harakati orqali tabiat xodisalarini avval sekin,
so‘ng tezlashgan holatda ko‘rsatadi. O‘quvchilar soat mili bo‘ylab ushbu
harakatlarni so‘zsiz davom ettiradilar.

1. Shamol (qo‘llar bir-biriga sekin ishqalanadi, so‘ng bu harakat

tezlashadi).

Yomgir ( qo‘llar qarsillatiladi).

Jala ( qo‘llar chirmashtirilib, yelkalarga uriladi).

Do‘l ( tizzalarga shapatilab uriladi). Harakat asta-sekin teskarisiga qaytariladi.

“O‘z guruhingni top” o‘yini. O‘quvchilarga rangli buklangan qog’ozlar
tarqatiladi. Ularga hayvon va parrandalar nomi yozilgan bo‘ladi. O‘qituvchi
o‘quvchilarga qog’ozda rasmi berilgan hayvon yoki parranda qanday tovush
chiqarsa, ular ham shunday tovush chiqarib o‘z guruhini topishlarini tushuntiradi.
Mushuk ( miyov-miyov).

17

kuchuk (vov-vov).

Xo‘roz (qu-qu-qu-qu).

Sigir (mo‘-mo‘).

Guruhga bo‘linib olganlaridan so‘ng guruhga tegishli hayvon yoki parrandalar haqida bilganlarini so‘zlab beradilаr.

Bolalarni o‘quv dasturi bo‘linmalariga muvofiq yangi bilimlar bilan qurollantirishgina emas, balki 1-2 sinflarda olgan tabiat haqidagi bilim-larini chuqurlashtirish tabiatshunoslik kursining vazifasi hisoblanadi. Tabiatshunoslik fanini o‘rgatish jarayonida o‘qituvchi quyidagi vazifalarga e’tibor berishi lozim:

1. Jonli va jonsiz tabiat, maktab atrofi, viloyat va o‘z yurtidagi kishi-larning mehnati haqidagi tushunchalarni shakllantirish va rivojlantirish;

2. Tabiat va kishilar mehnatidagi mavsumiy o‘zgarishlarni kuzatish;

3. Oddiy ilmiy dunyoqarashni shakllantirish maqsadida tabiatdagi

voqelikni bolalar bilan doimiy kuzatib borish;

4. Aniq misollar asosida ashyolar va tabiat hodisalari o‘rtasidagi o‘zaro

aloqani ochib berish, tabiatning odamlar mehnatiga ta’sirini ko‘rsatish;

5. Tabiatni asrash yuzasidan o‘tkazilayotgan tadbirlar bilan tanishtirish;

6. Sanitariya-gigiena haqidagi bilimlarni shakllantirishda davom etish.
O‘quv jarayonida asosiy o‘rinni rollarga bo‘lingan o‘yinlar, tabiatga oid

bo‘lgan badiiy adabiyotlarni o‘qish, munozaralar, tabiatni asrash uchun olib boriladigan amaliy ishlar, o‘quvchilar orasida tabiatni asrash haqidagi bilimlarni targ‘ib qilish kabilar egallaydi.

Tabiatshunoslik fanini o‘rganishda kuzatish, ekskursiya, tajriba, amaliy ishlar yetakchi o‘rin tutadi. Bolalarni kuzatish usullariga o‘rgatish, ularning natijalarini kundalik daftarga belgilash, ular asosida xulosalar chiqarish davom ettiriladi. Ekskursiyalar o‘tkazishga, tabiat ashyolari va voqeligini tabiiy holatda o‘rganishga katta e’tibor beriladi. Bu ko‘rgazma asosida sinfda o‘tkaziladigan darslarga ham tegishli. “O‘zbekiston tabiatini asrash” mavzusini o‘rganishda o‘quvchilar Respublikamiz ekologik muammolari va tabiatni asrash ishlari bilan tanishadilar.
18

3. Boshlang‘ich sinf tabiatshunoslik darslarida pedagogik
texnologiyalarni qo‘lashning metod va shakllari

O‘qituvchi va o‘quvchining maqsaddan natijaga erishishga qanday texnolo-giyani tanlashlari ular ixtiyorida, chunki har ikkala tomonning asosiy maqsadi aniq natijaga erishishga qaratilgan bo‘lib, bunda o‘quvchilarning saviyasi, jamoa xarakteri, sharoitga qarab, ishlatiladigan texnologiya tanlanadi. Masalan, natijaga erishish uchun balki kompyuter bilan ishlash lozimdir, balki film, multimedia va boshqalar kerak bo‘lar. Bularning barchasi o‘qituvchi va o‘quvchiga bog‘liq. Shu bilan birga o‘quv predmetining o‘ziga xos tomonini, joy va sharoitini, asosiysi, o‘quvchining imkoniyati va ehtiyojini, hamkorlikdagi faoliyatini tashkil eta olishini hisobga olish kerak. Shundagina kafolatlangan natijaga erishish mumkin.

Boshlang‘ich sinf tabiatshunoslik darslarida pedagogik texnologiyalarni qo‘llash uchun eng avvalo dars turi, maqsadi, mavzusiga to‘xtalishimiz tabiiy. Shunday ekan, eng avvalo, darsning texnologik xaritasini tuzib olishimiz darkor, chunki darsning texnologik xaritasi har bir mavzu, har bir dars uchun o‘qitilayotgan predmet, fanning xususiyatidan, o‘quvchilarning imkoniyati va ehtiyojidan kelib chiqqan holda tuziladi. Uni qay ko‘rinishda tuzish o‘qituvchining tajribasi, qo‘ygan maqsadi, ijodkorligiga bog‘liq. Texnologik xarita qanday tuzilgan bo‘lmasin, unda dars jarayoni yaxlit holda aks etgan bo‘lishi, aniq belgilangan maqsad, vazifa va kafolatlangan natija aks etishi lozim. Texnologik xaritaning tuzilishi o‘qituvchini darsning kengaytirilgan ishlanmasini tuzishdan, yozishdan xalos etadi, chunki bunday xaritada dars jarayonining barcha qirralari o‘z aksini topadi. O‘qituvchi o‘qitayotgan fanining har bir mavzusi, har bir dars mashg‘uloti bo‘yicha tuzgan texnologik xaritasi, unga fanni yaxlit holda tasavvur etib yondashishga, tushunishga, yaxlit o‘quv jarayonining boshlanishi va maqsadidan tortib, erishiladigan natijasini ko‘ra olishgacha yordam beradi. Ayniqsa, texnologik xaritaning o‘quvchilar imkoniyati va ehtiyojidan kelib chiqib tuzilishi, uni shaxs sifatida ta’limning markaziga olib chiqishga va bu bilan o‘qitishning samaradorligini oshirishga
19

imkoniyat yaratadi.

O‘qitish jarayonida ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanish

o‘qituvchidan juda ko‘p samarali mehnatni talab etadi.