O’zbekiston respulikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat universiteti tarix fakulteti

«AVESTO» – o’rta fors tilidan «Apastak» yoki «Asos» deb tarjima qilinadi. O’rta Osiyoning ajralmas qismi hisoblangan Turonzamin hududlarida shakllangan qadimiy din-zardushtiylikning muqaddas kitobidir. Unda o’zbek, tojik, turkman, ozarbayjon, fors, afg’on va boshqa xalqlarning ibtidoiy va qadimiy axloqiy tasavvurlari, koinot va yerdagi dunyoning yaratilishi bilan bog’liq tushunchalar, afsona va rivoyatlar, falsafiy-axloqiy qarashlar o’z ifodasini topgan.

Ko’pchilik tarixchi olimlar Zardushtiylik dinining muqaddas kitobi hisoblangan Avesto yaratilgan hududni Quyi Amudaryo havzalari – Xorazm bilan bog’laydilar. «Avesto»da zardushtiylarning muqaddas olovi – «azar-xurra» birinchi marta yoqilgan mamlakat, hamda Axuramazda Zardushtga namoyon etgan mamlakat sifatida «Aryonam vayjo» eslatiladiki, «Avesto»da keltirilgan geografik-iqlimiy sharoitlar ko’proq Xorazmga mos keladi. SHuningdek, «Avesto»da Axuramazda tomonidan yaratilgan 16 ta mamlakat ro’yxatida birinchi bo’lib «Aryonam-vayjo» (Xorazm) keltiriladi va «Go’zallikda u bilan dunyoda hech narsa tenglasha olmaydi» deyiladi. Keyin «Odamlarga va chorvaga boy Gava (Sug’d)», «Qudratli va muqaddas Mouru (Marg’iyona)», «Bayroqlari baland ko’tarilgan mamlakat Bahdi (Baqtriya)» ta’riflanadi.

BEHISTUN BITIKLARI – Shimoliy Eronda, Kirmonshoh shahri yaqinida, tog’ oralig’idan o’tgan qadimgi savdo yo’li yoqasidagi qoyaga ahmoniylar hukmdori Doro I (522-486) ning toshga qadimgi fors, elam va akkad tillarida yozdirgan zafarnomasi. Unda qadimgi Sharq va O’rta Osiyo xalqlari (xorazmliklar, baqtriyaliklar, marg’iyonaliklar, saklar) haqida ma’lumotlar keltirilgan.

O’zbekiston Fanlar Akademiyasining SHarqshunoslik universitetidagi qo’lyozmalar fondida 40 mingdan ortiq qo’lyozma nusxalari, 30 mingdan ortiq toshbosmalar kitoblar, 10 mingdan ortiq sharq tillarida yozilgan hujjatlar mavjud.