O’zbekiston resublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Holat (pozitsiya) deb, – moslamaga o’zgarishsiz mahkamlangan ishlov 
beriluvchi tanavor yoki yig’iluvchi yig’ma birlikning moslama bilan birgalikda, 
keskich asbobga yoki dastgohning biron qo’zg’olmas qismiga nisbatan egallagan, 
o’rniga aytiladi. Holat asosan: to’xtab–to’xtab aylanuvchi holatli stollarda (agregat 
dastgohlarida): chiziqli yoki aylanma harakatlanuvchi konveyerlarda (avtomatik 
liniyalar, MIT, MIU, MAL va MAI) kuzatiladi. Masalan: bironta oddiy vtulka 
shaklidagi detal ichki teshigiga to’rt holatli agregat dastgohida ishlov berish kerak 
bo’lsin (1.2 – rasm). 

1.2- rasm. 4 holatli agregat dastgohi: 1 holat- tanavorni o’rnatish 
va tushirish. 2 holat-parmalash, 3 holat-zenkerlash, 4 holat-razvertkalash 
 
Harakat (priyom) – texnologik o’tuv yoki uning qismini bajarishda, bir 
maqsadga birlashtirilgan tugallangan ishchi harakatlarining yig’indisi. Masalan, 
tanavorni moslamaga o’rnatib va tushirib, yordamchi o’tishni bajarishda ketma-ket 
quyidagi harakatlarni bajarish kerak bo’ladi: yashikdan tanavor olinsin, moslamaga 

---

o’rnatilsin va mahkamlansin, dastgoh ishga tushirilsin. Dastgoh to’xtatilsin, 
tanavor moslamadan bo’shatilsin va jihoz yashikka solib qo’yilsin va hokazo. 
Xulosa: Mamlakatimiz iqtisodiyotida tub o’zgarishlar amalga oshirilishi, 
respublika iqtisodiyoti asosan xom ashyo yo’nalishidan raqobatbardosh mahsulot 
ishlab chiqarish yo’liga izchil o’tayotganligi, mamlakat eksport salohiyati 
kengayayotganligi ishlab chiqarishning har bir sohasi oldiga yangi vazifalarni 
qo’ydi. Jumladan, mashinasozlik sanoatini rivojlantirish, xalqimizni yuqori sifatli, 
mashinalar va buyumlar bilan ta’minlash mashinasozlik sanoati xodimlari oldida 
turgan muhim vazifalardandir.Mashinasozlikda ishlab chiqarish va texnologik 
jarayonlar, ularning tarkibiy tuzilishi va asosiy tushunchalari haqida nazariy, 
amaliy va tajribaviy bilimlarni shakllantirish.
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Alikulov D.E., Holiqberdiev T.U., Satarxanov A.I. Mashinasozlik 
texnologiyasi kursidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun uslubiy qo’llanma (I- 
II qism). T.: ToshDTU, 2007, 85 b. 
2. Базров Б.М. Основы технологии машиностроeния, М.: Машино- 
строение, 2007, -736 с. илл. 
3. Базров Б.М. Модульная технология в машиностроении.-М.: Машино- 
строение, 2001,- 368 с., илл.