O'zbekiston tarixi

1
 Медведев В. Нечаянная революция. - Дружба народов, 1992. 2-son, 148- 
bet. 
224 

---

Nihoyat, uch kecha-kunduzda Kolesov arang Qiziltepaga yetib keldi. 
Tez orada Qiziltepada yarash bitimi imzolandi. Bu bitimga 1868-yilda 
Rossiya bilan Buxoro o„rtasida tuzilgan shartnoma asos qilib olindi. Amir 
Buxorodagi ruslar yashaydigan joylardagi sho„ro hokimiyatini tan olish 
majburiyatini oladi. Shuningdek, amirga buzilgan temir yoini tuzatish, o„z 
armiyasini 12 ming kishidan oshirmaslik hamda sho„ro hukumatiga yuz 
vagon bug„doy berish majburiyati yuklandi. Sho„ro hukumati esa 
Buxoroning mustaqilligini tan olishga va unga tovon toiashga majbur boidi. 
Bu to„g„rida amir Sayid Olimxon o„z xotira asarida quyidagilami yozgan 
edi: «Bu urushdan so„ng Lenin va Trotskiy tomonidan bolsheviklaming raisi 
sifatida Eliava
1
va Broyda degan kishi muxtor vazir boiib Buxoroga keldi. U 
kishi bandayi ojiz bilan so„zlashib, Buxoro mustaqilligini butunlay menga 
bermoqchi boidi hamda harbiy qurol bilan yordam berishga va‟da berdi. 
Hatto yuz yil oldin Buxoro davlatiga qarashli boigan yerlami menga 
qaytarib bermoqchi ham boidi. Shu bilan birga ellik ming miltiq, besh yuz 
to„p-pulemyot, ellik aeroplan, ellik million so„m tillo toiashga va‟da berdi. 
Sovet davlati tomonidan Akselrod
2
degan kishi Buxoro davlatiga elchi 
qilib tayin etildi. Afg„oniston davlatiga nisbatan do„stlik istehkomlarini 
tuzib, Toshkentdan menga o„n bitta o„qsiz to„p sovg„a qilib yuborishdi. 
Bolsheviklaming muomalalarining qanday ekanligini shu o„qsiz to„pdan 
bilib oldim. Bu ojiz banda bolsheviklar va ulaming elchilari muomalalarini 
kelishuvga muvofiq ish olib bormaganliklarini ko„rganimdan so„ng 
xayolimga bir fikr keldi. Shu sababdan men askar va harbiy qurollami 
tayyorlash ishiga kirishdim. Ikki yil ichida Buxoroda harbiy va qurol-
aslahalar to„plab, qo„shinlami umshga tayyor turish darajasigacha olib 
keldim»
3
. 
Sho„ro hukumati bir tomondan Amimi aldash bilan mashg„ul boisa, 
ikkinchi tomondan shartnomaga xiyonatkorona ravishda Buxoroda davlat 
to„ntarishi yasash uchun Fayzulla Xo„jayev bosh boigan «Yosh 
buxoroliklar» gumhiga iqtisodiy, ma‟naviy va tashkiliy jihatdan katta 
yordam berib turdi. Bundan asosan ikki maqsad kutilgan edi. Birinchisi, 
Buxoroni tez orada butunlay