O'zbekiston tarixi
Ходжаев Ф. Избранные труды. T.l. - Т.: Fan 1970, 119-bet
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
Ходжаев Ф. Избранные труды. T.l. - Т.: Fan 1970, 119-bet. 222 Unga Fitrat, Ota Xo„jayev, Burxonov, Agdarov, Qori Yo„ldosh Po„latov, Fazlitdin Maxsum a‟zo bo„lib kirdilar. Nihoyat 1918-yil 1-martda Kolesov qo„mondonligida sho„ro hukumati armiyasi Yangi Buxoroga yetib keldi. Kolesov o„z vagonida «Yosh buxoroliklar» bilan kengash o„tkazdi. Unda Buxoroda hokimiyatni «Yosh buxoroliklar» qoiiga olish rejasi ishlab chiqildi. Ishlab chiqilgan rejaga ko„ra, amir so„zsiz taslim boiishi va hokimiyatni toialigicha yosh buxoroliklardan tuzilgan Ijroiya qo„mitaga topshirishi lozim edi. Shundagina amir o„z lavozimida qolishi mumkin edi. Agar amir taslim boimasa, keyingi kuni Buxoroga hujum qilib hokimiyatni egallash va amimi qoiga olish moijallandi. Ushbu reja asosida Amir Olimxonga ultimatum xati tayyorlandi. Xatga Turkiston Xalq komissarlari kengashi raisi Fedor Kolesov hamda «Yosh buxoroliklar» Ijroiya qo„mitasi raisi Fayzulla Xo„jayev imzo chekdilar. Unda 24 soat ichida «Yosh buxoroliklar»ning talablari hech qanday o„zgarishlarsiz qabul qilinishi, mavjud hukumat tarqatilib, uning o„miga «Yosh buxoroliklar» Ijroiya qo„mitasi tayinlanishi, hukumatning yangi tarkibi amir bilan kelishgan holda ushbu ijroiya qo„mita tomonidan tayinlanishi ko„rsatilgan edi. Agar amir taslim boimay «inqilobchilar» talabini qabul qilmasa, qon to„kilishiga amiming o„zi aybdor boiishi ogohlantirilgan edi. Amir Olimxon Kolesov bilan Xo„jayevning ultimatumida qo„yilgan talablarga rozi ekanligini bildirib javob qaytardi. Ayni paytda u talablaming hammasi birdaniga amalga oshirilsa xalqning noroziligi kuchayishi mumkinligini ko„rsatib, ulami asta-sekin bajarilishiga rozilik berilishini so„raydi. Amiming iltimosini ultimatumchilar inobatga olmaydilar. Ular eski Buxoroga hujum oldidan amirdan ikkinchi javob xatini oladilar. Unda amir ultimatumning hamma talablariga toia rozi ekanligini bildirib, faqat shaharga armiya kiritilmasligini shart qilib qo„yadi. Ammo negadir xatga imzo qo„yilmagan edi. Ana shu narsani bahona qilib 2 mart kuni ertalab Sho„ro armiyasi Buxoroga harbiy hujum boshladi. Shaharga bosqinchi sho„ro armiyasining kirishi qiyin boidi. Buxoro shahri uzunligi 25 kilometr, balandligi salkam o„n metr, eni esa 6 metrlik devor bilan o„ralgan edi. Uning o„n bitta temir qoplangan yog„och darvozasi boiib har kuni kechqumn qulflanib, kalitlari amir saroyiga olib borib topshirilar edi. Amiming otliq askarlari va xalq ommasi Muqaddas Buxoro himoyasiga otlanib, bosqinchilami shahar devorlaridan bir chaqirim 223 (1,06 km) uzoqliqdagi Fatihobod degan joy da to„xtatdilar. Qizil askarlar oddiy kaltak (so„yil), tesha va pichoq bilan qurollangan shahar himoyachilarini pulemyotlar, to„p va zambaraklardan o„qqa tutadilar. «Pulemyot qarshisida, - deb yozadi buni o„z ko„zi bilan ko„rgan Kolesov - oiik va tirik gavdalaming uyumi paydo bo„ldi. Pulemyotchilar esankirab otishni bo„shashtirdilar. Bir lahzada yopirilib kelayotgan katta kuch hamma yoqni bosib ketish xavfi tug„ildi. Shunda biz pulemyotchilarga tashlanib, ulami otishni davom ettirishga majbur etdik» 1 . F.Xo„jayev va‟da qilgan 30 ming mehnatkash amirga qarshi ko„tarilmadi. Aksincha xalq ommasi amirlikni bosqinchilardan himoya qildilar. Ular muqaddas Buxoro uchun shahid boidilar. Maium boidiki, Buxoroda hech qanday inqilobiy harakat yo„q edi. Amir o„z fuqarolarining fidoiyligi va o„z Vataniga boigan sadoqatini ko„rib, ulami himoya qilish uchun juda ustalik bilan ish yuritdi. U «Yosh buxoroliklar»ning hamma talablariga rozi ekanligi haqidagi xat bilan birga o„tkazajak islohot matnini ham Kolesovga yubordi. Amir xatda butunlay taslim boiishga ham va hatto, qurolsizlantirilishiga ham rozi ekanligini o„z muhri bilan tasdiqlab qo„ygan edi. Bunga toia ishongan Kolesov askarlarini tezlik bilan Yangi Buxoroga chekinishi uchun buymq berdi. 0„zi ham amimi Buxorodan 12 chaqirim uzoqlikdagi Kogon shahriga taklif etib, u yerga chekindi. Muzokara boshlandi. Ammo muzokaraga amir bormadi. 0„z o„miga qushbegi bilan qozi kalonni yubordi. Ular amir betobligi uchun kelolmadi deb sabab ko„rsatdilar. Bu paytda yuzaga kelgan fursatdan foydalanib, amiming odamlari va mahalliy xalq yuz chaqirimdan ko„proq masofadagi temir yoini buzib, telefon yog„ochlarini yiqitib, simlarini uzib tashladilar. Bosqinchi armiya shu alfozda qopqonga tushib qoldi. Chorjo„y, Marv, Samarqand va Qarshiga boradigan temir yoilar buzib tashlangan edi. Bexatar joyda g„alabani kutib turgan buxoro inqilobiy qo„mitasi (Fayzulla Xo„jayev, Ota Xo„jayev, Fitrat, Burxonov, Agdarov, Poiatov va Fazlitdin Maxsum) ham Kolesov poezdida orqaga qochishga majbur boiadi. Bir necha bor amiming odamlari kelib, ulami, hech boimasa, Xo„jayev, Fitrat va Burxonovni chiqarib berishni talab qildilar. Ammo Kolesov bunga rozi boimadi. Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|