O'zbekiston tarixi
O'sha manba, 407-ish, 7-8-varaqlar
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
O'sha manba, 407-ish, 7-8-varaqlar. 2 «0‘zbekistonning yangi tarixi. Konseptual-metodologik muammolar» mavzuidagi respublika ilmiy-nazariy anjumani materiallari. - Т.: Akademiya, 1998. 225-bet. 3 «Turkiston» gazetasi, 1992-yil, 21-aprel. 381 degan edi: «Arablaming hukmronligi davrida arab alfaviti 0„rta Osiyo xalqlarining yozuvlarini sekin-asta chetlashtirib qo„ygan edi... Islom dini bilan birga yoyilib borgan arab alifbosi asosida turli yerlarda turlicha xatlar vujudga kelgan. Masalan, Hijozda Xatti «Kufi», Misrda Xatti «Nasx», Eron va 0„rta Osiyoda «taiiq», «shikasta», «devoniy» va hokazo xatlar paydo bo„lgan... ...Arab alfaviti grafikasining xususiyatlariga ko„ra, unda chiziqli sistema yo„qdir. Bu esa kitob bosish ishida katta qiyinchiliklar tug„dirdi. Shuning uchun ham arab alfavitida kitob bosib chiqarish boshqa alfavitlarga nisbatan birmuncha keyinda qolgan. Masalan, ruscha yozilgan kitob 1563- yilda bosilib maydonga chiqqani holda, Misrda 1821-yilda, Turkiyada esa 1830-yilda birinchi marta katta qiyinchilik bilan arab alfavitida gazeta chiqarila boshlagan. Shunday qilib, arab alfavitidan foydalangan xalqlar kitob bosish masalasida Rusiyadan 250-yil keyinda qolib ketganlar» 1 . Arab alfavitidan lotinlashtirilgan alfavitga o„tilganligiga o„n yil toiar- toimas akademik Qori-Niyoziy ilgari arab alfavitiga nisbatan lotinlashtirilgan alfavitga o„tishning «afzalligi» va «tarixiy ahamiyati»ni qanday isbotlab bergan bo„lsa, endi kirill alfavitining lotinlashtirilgan alfavitga nisbatan «ustunligi»ni «asoslab berdi». «To„plangan tajriba va kundalik hayot Sovet Ittifoqi xalqlari o„rtasida aloqa vositasi boiishda va sotsialistik madaniyatni egallashda rus tilining, hamda uning bilan bogiangan kirill alfavitining ham roli naqadar katta va favqulodda muhim ekanligini juda yaqqol ko„rsatdi. Shunday qilib, SSSR xalqlarining umumiy alfaviti uchun lotinlashtirilgan alfavit emas, balki rus tilining alfaviti negiz bo„la olishini hayotning o„zi yaqqol ko„rsatdi. Shuning uchun Ittifoqimizning hamma milliy respublikalarida lotinlashtirilgan alfavitdan kirill alfavitiga ko„chish yo„lida qudratli harakat boshlanganligi qonuniy hodisa edi» 2 , degandi akademik. Ammo, u kirill alfavitiga o„tish sari boshlangan «qudratli harakati»ga nega Gurjiston, Armaniston kabi respublikalar qo„shilmadilar, qabilidagi savolni Markaz oldiga qo„ya olmadi. Lotin alifbosidan kirilitsa alfavitiga o„tkazishda majburiy tashabbuslar bilan chiqqan 0„zbekistonning birinchi rahbari Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|