O'zbekiston tarixi
«Temirchi Jo'ra» (1933), «0‘ch» (1932), «Baxtigul va Sog‘indiq» (1933), «Qizlar» (1947)
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
- Bu sahifa navigatsiya:
- «0‘zbekiston xalq yozuvchisi» unvoniga sazovor boigan. 613
«Temirchi Jo'ra» (1933), «0‘ch» (1932), «Baxtigul va Sog‘indiq» (1933), «Qizlar» (1947),
«Zafar va Zahro» (1950) va boshqa poemalar, «Nur qidirib» (1956), «Bolalib> (1962) kabi qissalar, «Qutlug‘ qon» (1940), «Navoiy» (1944), «Oltin vodiydan shabadalar» (1949), «Quyosh qoraymas» (1959), «Ulug‘ yo‘1» (1967), romanlari muallifidir. U 1965-yilda «0‘zbekiston xalq yozuvchisi» unvoniga sazovor boigan. 613 tashkiloti Oybekni partiya safidan o„chirdi. 0„sha yili 30 noyabrda esa Yozuvchilar uyushmasi uni uyushmaning boshqaruv hay‟atidan ham chiqardi. Hayotning bu ko„rguliklari ulug„ adibning tinka- madorini quritdi. U dastlab mikroinsult kasaliga chalinib, o„ng qoii shol (falaj) bo„lib ishlamay qoldi, so„ngra esa tildan ham judo boidi. 1951- yilda Moskva milliy oikalarda uyg„onib kelayotgan yangi fikrlar va qarashlami bo„g ish maqsadida bir qator tadbirlar dasturini ishlab chiqdi. Xususan, bu borada «Kommunist» (Moskva) jumalida Kavkazdagi muridizm harakati mohiyatining «ochilishi», «Pravda» gazetasida esa adabiyotdagi millatchilik ko„rinishlarini fosh etishga bagishlangan bosh maqola alohida diqqatga loyiqdir. Ushbu hujjatlar munosabati bilan azaldan boigan Kompartiya tartib-qoidalari asosida Kompartiyaning 0„zbekistondagi malaylari, mahalliy sharoitdan kelib chiqqan holda, «o„z tadbirlari»ni ishlab chiqdilar. 1952- yil 21-22-fevral kunlari Moskvaning ko„rsatmasiga javo- ban 0„zbekiston Kompartiyasining X Plenumi chaqirildi. Unda A.E.Niyozov «Respublikadagi mafkuraviy ishlaming ahvoli va ulami yaxshilash to„g„risida» ma‟ruza qildi. Ma‟mza boshdan-oyoq ogir kasallikka chalinib yotgan Oybek nomini badnom qilishga qaratildi. Oybek direktorlik qilayotgan Til va adabiyot institutida o„zbek adabiyoti tarixiga, «Alpomish» xalq dostoniga yetarli darajada markscha-lenincha pozitsiyadan turib baho berilmaganligi, o„zbek adabiyoti tarixidan 8-9 sinflar uchun chiqarilgan G„ulom Karimovning Oybek muharrir boigan darsligida jadidizmning - «o„zbek xalqi ashaddiy dushmanlari»ning ijobiy roli to„g„risida so„zlab o„tilganligi, «0„zbek poeziyasi antalogiyasi»ga yozilgan so„zboshida «xalqqa qarshi qaratilgan», «zararli» «Doda Qo„rqut» eposini qahramonlik dostoni sifatida tilga olgani, «Navoiy» romanida tarixiy o„tmishni ideallashtirgani, asarda «keng xalq ommasiga tushunarsiz boigan arabcha- forscha so„zlami keng qoilagani» uchun adibning ta‟zirini bermoqchi boiishgandi. Ish shu darajaga borib yetdiki, Oybek muxoliflari qo„shni Tojikiston Respublikasidagi maslakdoshlari bilan o„zaro til topishib «Kom- munist Tadjikistana» gazetasining 1952-yil 7-dekabr sonida filolo- giya fanlari nomzodi Abdulg„ani Mirzayevning «Tarixiy haqiqatni buzishga qarshi» maqolasini chop ettirdilar. Maqola muallifi keyinchalik 0„zbekistonda xizmat ko„rsatgan fan arbobi unvoni bilan sharaflangan edi. Mazkur maqolada muallif Oybekning 614 «Navoiy» romanidagi ayrim tarixiy nuqtalami asossiz tanqid qilgan boiib, uning asosiy maqsadi Stalin mukofotiga sazovor boigan va jahondagi bir qator tillarga o„girilgan asami chippakka chiqarishdan iborat edi. «Navoiy»ning chippakka chiqarilishi buyuk adibning halokati bilan barobar edi. Ana shu niyatda 0„zbekiston Kompartiyasining mafkuraviy ishlar bo„yicha kotibi H.Tursunov ko„magida Oybek ijodini yaxshi bilgan kuchlar «Navoiy» romaniga qarshi maqola tayyorladilar. Ammo bu maqola 1953-yil 16 mayda «Qizil 0„zbekiston» gazetasida aspirant Botir Fayziyev nomidan e‟lon qilindi. Oybekni qamoqqa olish pishib qolgan shu kezlarda bir necha vijdonli ijodkorlar bilan birga Toshkentga kelgan qozoq adibi Muxtor Avezov H.Tursunov huzuriga kirib, Oybekning ko„p millatli sovet adabiyotining atoqli siymolaridan biri va iftixori ekanligi, uning ijodida ham, xatti- harakatida ham millatchilik va aksilinqilobiylikdan zarracha asar yo„qligini aytganlar. «Markazqo„m kotibi ular keltirgan dalillami mutlaqo to„g„ri deb topib, ularga hammaslak ekanligini bildirgani holda Oybekni saqlab qolishning iloji yo„qligini aytgan»'. Bu g„oyatda diqqatga loyiq misol milliy qatag„onlik kaliti 0„zKP MQ dan ham yuqoriroq tashkilotlar qoiida boiganligini ko„rsatadi. Ulug„ adib esa hayot hasratlarini keyinchalik quyidagi satrlarda ifodalagan edi: Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling