O'zbekiston tarixi

1
 0‘zR MDA, 2456-fond, 1-ro‘yxat, 193-ish, 175-varaq.
2
 O'sha manba, 60-ish, 29-varaq.
3
 O'sha manba, 155-ish, 122-varaq.
4
O'sha manba, 194-ish, 14-16-varaqlar.
5
 O'zR MDA, R-2456-fond, 1-ro‘yxat, 174-ish, 14-16-varaqlar.
644

---

«Bilim» jamiyati orqali keng mehnatkashlar ommasi o„rtasida olib borilgan 
«ateistik» (dahriylik) targ„ibot-tashviqotiga asosiy diqqat- e‟tibor qaratildi. 
Ала shu ikki yo„nalishda islom diniga qarshi kurash Sovet tuzumining 
so„nggi nafasiga qadar ham to„xtagan emas. 
Qadimiy tarixiy an‟anaga ko„ra, Islom urf-odatlari va qoidalari o„zbek 
xalqining qon-qoniga singib ketgan va kundalik odatiy turmush tarziga 
aylanib qolgan. Oddiy xalq u yoqda tursin, hatto Sovet va Kompartiya 
rahbarlarining o„zlari ham ateist «sarposi»ni kiyib olgan bo„lsalar-da, Islom 
dini urf-odatlari va qoidalaridan chetga chiqib ketolmaganlar. Sovet davrida 
davlat hokimiyati va Kompartiya bilan Islom diniga e‟tiqod qo„ygan 
musulmonlar o„rtasidagi o„zaro munosabat bamisoli charxpalak o„yinini 
eslatar edi. Ya‟ni xalq Islom yo„lidan qaytmas, hokimiyat, ma‟muriyat esa 
zo„rlik, buyruq va kuch ishlatishdan to„xtamas edi
1
. Jumladan, 
1946- 
yil 
dekabrga qadar Andijonda - 183 ta, Namanganda - 26 ta, 
Qashqadaryoda - 11, Xorazmda - 30 ta yangi masjidlar
2
ochilgan. 
1947- 
yil 
24-maydagi ma‟lumotlarga qaraganda, birgina Samarqand 
viloyatida 572 ta masjidlar boigan, ulaming 230 tasi omborxona, 30 tasi 
madaniy-oqartuv tashkilotlariga aylantirilgan, 2 tasi yotoq- xona sifatida 
foydalanilgan va 310 tasi bo„sh boigan
3
. 
0„zbekiston SSR Ministrlar Sovetining 1953-yil 25-iyundagi 12-13/s-
sonli «Diniy tashkilotlar haqidagi Sovet qonunlarining buzilish holatlari 
to„g„risida»gi qarorida dindorlar tomonidan «o„zboshimchalik» bilan yangi 
ochilgan masjidlar tanqid etiladi. Unda ko„rsatilishicha, 0„zbekiston 
hududida 59 masjid yashirin tarzda faoliyat ko„rsatgan. Qarorda mahalliy 
shoio tashkilotlariga bunday yashirin ish olib borayotgan masjidlami zudlik 
bilan yopish vazifasi topshirildi
4
. 1958-yil 28-noyabrda KPSS MQ 
«Muqaddas joylar» deb atalmish joylarga Haj qilishni to„xtatish to„g„risida» 
maxsus qaror qabul qildi. 1959-yil 3-yanvarda 0„zbekiston Kompartiyasi 
MQ Byurosi ham bu masalada maxsus qaror qabul qildi
5
. 
Sovet va Kompartiya rahbarlari 0„zbekistondagi 138 ta muqaddas 
qadamjolami yopishga qaror qildilar. Ular orasida «Shohi-Zinda», Ismoil 
Buxoriy, Bahovuddin Naqshband, Abduxoliq