O’zbekistonda davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va amalga oshirish vositalari

“Web server” bir qancha kompyuterlar bir tarmoqqa birlashtirib ularning o’zaro aloqa almashishga ko’maklashadi. Web serverda (kompyuterda) bir qancha tashkilot yoki korxonalarning Web saytlari (uzellari) Web sahifalari joylashishi ham mumkin. Web server tushunchasini 2 xil ma'noda ishlatish mumkin:

1. 
   Web server tarmoq mijozlariga Web sahifa va saytlardan foydalanish imkoni beruvchi dastur ma'nosini anglatadi;
   
2. 
   Web server Web resurslari saqlanayotgan va uning dastur ta'minoti ishlab turgan kompyuter ma'nosini anglatadi.
   

Yer sharini qamrab olgan o’zaro bog’liq kompyuter tarmoqlari to’plami. Internet protokolidan foydalanuvchi kompyuterlar, elektron pochtasi, e’lonlar doskalari, ma’lumotlar bazalari va mulohaza guruhlaridan, sotsial tarmoklaridan erkin foydalanishni ta’minlaydi.

• 
  Internet tarmogining rivojlanishi ko’plab Axborot texnologiyalari soxasiga tegishli yangi ish urinlarini yaratilishiga sababchi bulishi.
  
• 
  Ishlatuvchilar Internet tarmogi resurslarini ishlatgan xolda pul ishlashni urganishmokda.
  
• 
  Freelance (uz xoxishiga kura ishlash) (dasturchilar, web-dizaynerlar, tarjimonlar i jurnalistlar);
  
• 
  Shaxsiy internet saytida pul ishlash (xar xil turdagi bannerlar, axborotlarni o’qish);
  
• 
  Forex (jaxon valyuta bozori birjasi);
  
• 
  Auktsionlar;
  
• 
  Biznesning elektron kurinishida olib borishning paydo bo’lishi;
  
• 
  Biznesni boshqarish (e-mail, web site, portal);
  
• 
  Virtual axborot makoni (ishlatuvchi joylashtirgan ma’lumot umumiy ma’lumotlarning bir qismi hisoblanadi va kerakli ishlatuvchi shu ma’lumotlarni uz manfaatida ishlatishi mumkinligi);
  
• 
  e-Bussines 4 ta asosiy pogonalari Internet- infrastruktura, Internet-xizmatlar, axborot brokeri, elektron kommertsiya;
  
• 
  Yangi ma’lumotlar operativ usulda yetkazib berilishi.
  

Axborot ta’minoti (AT) — avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining eng muhim elementi sifatida boshqarilayotgan obyektning holatini ta’riflovchi va boshqaruv qarorini qabul qilish uchun asos bo‘luvchi axborotlarni aks ettirish

uchun mo‘ljallangan.

Iqtisodiy axborotlami ishlab chiqishning avtomatlashtirilgan tizimi nazariyasiga ko‘ra AT quyidagilarga bo‘lish qabul qilingan: ushbu parametrli soha ko‘rsatkichlari (masalan, buxgalteriya hisobi, moliya-kredit faoliyati, tahlil va boshqalarning ko‘rsatkichlari)ning tizimlari; tasniflash va kodlashtirish tizimlari; hujjatlar; axborotlar oqimlari — hujjatlar aylanmasini tashkil qilishning variantlari; mashina xotiralarida saqlanayotgan va tashkil qilishning turli darajasiga ega bo‘lgan har xil axborotli massivlarga ega.

Tartibga solingan vazifalami yechish, ma’lumotnomalar berish va har xil

foydalanuvchilar o ‘rtasida axborotlami almashtirish uchun massivlami o ‘z

ichiga oluvchi ma’lumotlaming avtomatlashtirilgan banki murakkab tashkiliy

jihatlarga ega.

Foydalanuvchi iqtisodchilar ATni loyihalashtirishning borishida quyidagi

ishlami amalga oshiradi:

• 
  iqtisodiy vazifalami hal etish uchun zarur bo‘lgan ko‘rsatkichlaming
  

tarkibi, ulaming hajmiy-vaqtiy ta’riflari va axborotli aloqalari aniqlanadi;

• 
  har xii klassifikator va kodlar tizimi ishlab chiqiladi, umumdavlat
  

klassifikatorlaridan foydalanuvchi imkoniyatlar o ‘rganiladi;

• 
  ko‘rsatkichlarni aks ettirish uchun hujjatlarning bir shaklga
  

keltirilgan tizimini qo‘llash imkoniyatlari aniqlanadi, mashinada ishlab

chiqish talablariga moslashtirilgan yangi birlamchi hujjatlarning shakllari

loyihalashtiriladi;

• 
  ma’lumotlar bazasi va uni tashkil qilish belgilanadi;
  
• 
  ishlab chiqish natijalarini chiqarish shakllari loyihalashtiriladi.
  

Axborot ta’minotini yaratish avtomatlashtirilgan ishlab chiqish

texnologiyasi va dasturiy ta’minot bilan yaqin aloqada amalga oshiriladi.

5. Ma’lumotlarni qayta ishlab chiqish texnologiyasi va texnik ta’minoti.
Hozirgi vaqtda moliyaviy tahlilning avtomatlashtirilgan tizim(MTAT)ning yangi iste’molchilari — yirik tijorat banklarining menejerlari uchun bozor sharoitlarida nafaqat hisob vazifalarini avtomatlashtirish, balki banklarni boshqarishning samaradorligini oshirish, moliyaviy muvozanatni saqlab qolish, barqaror foyda olish imkoniyati muhimdir. Shuning uchun ham yirik banklarning MTATi quyidagilarni ta’minlashi kerak:

• korxonadagi ishlaming joriy holati haqida tezkor, doimo o ‘zgarib tumvchi

axborotlarini olishni. Bunday usul, masalan, o ‘z resurslaridan samarali

foydalanishga harakat qilayotgan yirik sanoat korxonalari uchun ham, tovarlar va boshqa mablagiaming harakati va mavjudligi haqidagi axborotlar qisqa vaqt ichida yangilanmagan hollarda zararlar ko‘rishi mumkin boigan yirik savdo uylari uchun ham, hamda katta hajmdagi mablagiaming doimiy harakati sodir boiadigan boshqa korxonalar uchun ham muhimdir. Bunda asosiy e’tibor tezkor tahliliy hisoblarni va kiritilgan moliyaviy resurslardan foydalanish bo‘yicha ma’lumotlami olishga qaratilishi kerak;

• birlashtirilgan holda ham boshqarish, ham umumlashtirilgan moliyaviy hisobotni olish imkoniyati. Yirik korxonalar filiallar va uzoq masofadan omborlarga ega boiishlari mumkin. Bundan tashqari, bunday korxonaning mablagiari mulkdorlar gumhiga tegishli boiishi mumkin. Shuning uchun ham bunday tizimlardan markazdan turib tezkor boshqarish uchun ma’lumotlami almashtirishni amalga oshirish imkoniyatiga ega uzoqlashtirilgan ish joylarining mavjudligi muhimdir.

Ushbu talablarga javob beruvchi tijorat banklari MTATni markazlashtirilgan boshqaruvga ega tarmoqda hisob xodimlarining AIJ majmuasi asosida yaratish maqsadga muvofiqdir.

1

BB

QMLM

UMA

SZ

3

2

yo’q



ha



4

BB

QMLM

UMA

Formula bo’yicha hisoblash

5
SZ


6




7

5-rasm. Ma’lumotlarni qayta ishlash texnologik jarayonini blok-sxemasi

5-rasmda Ma’lumotlarni qayta ishlash texnologik jarayonini blok-sxemasi tasvirlangan. Unda quyidagilar:

1-blok: buxgalteriya bo’limidan ma’lumotlar olinadi, moliyaviy tahlilni avtomatlashtirishda kerak bo’ladigan ma’lumotlar, ma’lumotlar qabul qilib olinadi.

2-blok: kiritilgan ma’lumotlar hammasimi yo’qmi tekshiriladi. Agar ma’lumotlar to’liq bo’lsa 3-blokka o’tadi, aks holda, 4-blokka o’tadi.

3-blok: kamchiliklarga tuzatishlar kiritiladi va buxgalteriya bo’limiga yuboriladi.

4-blok: ma’lumotlar ma’lumotlar bazasiga kiritiladi, o’zgaruvchilar ma’lumotlar bazasida saqlab turiladi.

5-blok: kiritilgan ma’lumotlarni formulalarga kiritib masalani yechiladi.

6-blok: chiqqan natijalarni ma’lumotlar bazasiga yozadi, natijalarni ma’lumotlar bazasiga saqlash.

7-blok: masalaning yechimini chop etish, masalaning yechimini rahbariyatga uzatish.

Yuqoridagi texnologiya asosida tijorat banklarida moliyaviy tahlillarni avtomatlashtiriladi.