O'zbekjston respublikasi oliy va 0 ’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

5. Sirtiy hodisalar
Yarimo'tkazgichda sirtiy holatlaming mavjudligi elektr zaryadining 
ikkilamchi qatlamining paydo bo'lishiga 
olib keladi. Ular akseptor yoki 
donorligiga qarab manfiy yoki musbat zaryadlanadi, hamda sirtga yaqin 
sohada hajmiy zaryad sohasi vujudga keladi. Hosil bo'lgan elektr maydon 
energetik sathlarni akseptor holida yuqoriga va donor holida pastga egadi:
Ec{r)=Er„~e
(5 n
E,{r)=Em -e
'
Hajmiy zaiyad sohasida elektron va kovaklaming konsentratsyasi koordinataga 
bog'liq bo'Iadi. Aynimagan yarimo'tkazgich holida ushbu bog'lanish quyidagi 
ko'rinishga ega:
32
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

F - £ m+gp(r) 
e y {r )
n(r) = Nce 
kT 
=ne kT , 
g,-*»('-)-r 
«!>(>■)
p{r) = Nse 
a 
= pe a  .
Kleictrostatik potensial
ni aniqlash uchun chegaraviy shartiar asosida, 
Puasson tenglamasini yechish darkor:
divD =
4ftp, 
D = zE =
- e ^ , (5.3)
..
Bu yerda p - hajmiy zaryad zichligi S - dielektrik singdiruvchaniik,
P = e [iv ;(r)- AT (r)+ p ( r ) - n(r)] (5.4)
n(r) va p (r ) (5.2) fonnula bilan aniqlanadi, hajmiy zaryad sohasidagi 
ionizasiyalashgan 
donor va akseptorlaming konsentratsyasi esa quyidagi 
formulalar bilan anit-anadi:
N
u * -
____
l n
______
D 
F —£
q
 +etp(r) ’
1 + e 
a 
N,
£0-F-«p(r) »
l + e 
"■
jv
; =
(5.5)
Bu yerda 
EQ=El+ kT\nga,E D=E’D+kT\ngD, 
yarimo'tkazgich hajmidagi 
akseptor va donor sohasi energiyasi, ga va gD - akseptor va donor sathlaming 
aynish darajasi hajmiy zaryad sohasi kengligi ekranlashtirish uzunligi yoki 
Debay ( l D) 
uzuniigi bilan xarakterlanadi. Eiektron o'tkazuvchanlikka ega 
bo'lgan yarimo'tkazgich uchun u quyidagiga teng:
' 1
ekT
4xe,n
. (5.6)
Xususiy yarimo'tkazgich uchun esa quyidagiga teng:
_ I skT
Agar tashq: elektr maydon bo'lmasa yarimo'tkazgich elektroneytraldir. Yarim 
cheksiz yarimo'tkazgich namuna uchun elektroneytrallik sharti quyidagicha 
ifodalanadi (xuddi shu nolkeyinchalik x=0 sirt bilan qarab chiqiladi) (0SrS® ):