O'zbekjston respublikasi oliy va 0 ’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

s
11arakatlanayotgan LA bo'ylanma akustik fononlar uchun aniqlang. Energiya va 
impuls saqlanish qonunlaridan bunday fonon elektronni qanday burchakka 
sochishini toping. Shu jumladan, elektron energiyasining o'zgarishini toping.
3.43. Sochilish germaniyda ionlashgan akseptor kirishmada ro'y berayotgan 
bo'lsa, rnarkaziy to'qnashayotgan eiektron sochuvchi marlcazga qanday minhnal 
masofaga yaqinlashadi.
3.44. Kremniydagi aralashmaning ionlashgan atomlarida sochilayotgan 
clcktronlarining effektiv sochilish kesimini aniqlang. Aralashma konsentra- 
tsyasi nd = 1015 
jto
-3 va uning sathi o'tkazuvchanlik zonasi tubidan AE, = Q,0ieV 
masofa joylashgan.
3.45. Elektronlarning birlik uzunlikdagi to'qnashuviari soni effektiv kesim 
yuzasiga va erkin yugurish yo'li T~' ga proporsional ekanligini ko'rsating. 
Yarimo'tkazgichlarda erkin elektronlaming o'rtacha kinetik energiyasi
3
ga lcng deb, /sxT  2 ekanligini hisobga oling.
3.46. Sochilish aralashma atomlarida va panjara atomlaming tebranishlarida bir 
xil ahamiyatga molik bo'lgan hol uchun Xoli 'koeffitsiyentini hisoblash 
mctodikasini keltiring.
3.47. Zaryad tashuvchilaming ikki xil turi bo'Igan holda Xoll koeffitsiyenti
1 
’ 1 -nfj 1
ncliun R--~- -F—— —V o'rinli bo'Iishini isbot qiling va ikki: n » p , n « p  
e \pMp+nfiJ
liollani ko'ring.
3.48. 7’=30Kda aktivasiya energiyasi 0,05«^ bo'Sgan bor bilan legirlangan
sm'
l;remniyda kovaklarning Xoll harakatchanligi 
50-—
ga teng. Shu
icmpcraturada sochilish aralashmaiar ionlarida bc'Iadi deb hisoblab, T-200K
da kovaklar harakatchanligi 
250-— ga teng bo'Iganda sochilish qanday
V-s
bo'lishi aniqlansin.
13
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3.49. Qandaydir yarimo'tkazgich uchun A£ = 0,l6er, 
T 
= 78
K 
va 120
j
S: uchun
Xoll koeffitsiyenti /J = +160-
T = 1%K 
da solishtirma qarshilik 0,04 
C ism ,
mkV
T 
= 120 
K  
da esa 0,076 
Ci sm , 
termo EYuK koeffitsiyenti 
T 
= 
120 K 
da 520
K
r = 254Kda kuchsiz maydon Xoll koeffitsiyenli nolga aylanadi. Zaiyad 
tashuvchilarning effektiv massasi 
m' «0,07«. 
Shu namuna uchun 
T = 254 K 
da 
kuchli magnit maydoni uchun kovaklaming effektiv massasi, akseptor 
aralashma konsentratsyasi (kompensasiya yo'q deb), elektron va kovakiaming 
harakatchanligi, qarshiligi, termo EYuK va Xoll koeffitsiyenti aniqlansin.
3.50. Dreyf tezligini kuchli elek.tr maydonida o'zgarishi Om qonunini 
buzilishiga olib keladi. Maydonning qanday qiymatida germaniydagi tezlikning
nisbiy o'zgarishi — 13% ga teng bo'ladi. Elektronlaming harakatchanligi
M.
=3900-
3.51. Agar aktivlanish energiyasi 
A£o =0.1eK 
bo'lsa, xususiy elektr 
o'tkazuvchaniikli yarimo'tkazgichdagi Fermi sathi 
Ef  
aniqlansin. Elektronlar 
kinetik energiyasini hisoblashning nolinchi sathi sifatida o'tkazish zonasini eng 
pastki sathi qabul qilinsin.
3.52. Xususiy elektr o'tkazuvchanlikli (germaniy) muayyan temperaturada 
p = 0.4ZCl m 
solishtirma qarshilikka ega bo'ladi. Agar elektronning 
va
kovaklaming harakatchanliklari b„va bf lar mos ravishda 0.36 va 0.16 m*/Vl ga 
teng bo'lsa, zaryad tashuvchilaming konsentratsyasi n aniqlansin.
3.53. Aralashmali kremnivning solishtirma o'tkazuvchanligi o- = 1 1 2 ~ . Agar
' 
m
Xoll doimiysi 
/C bo'lsa, kovaklaming harakatchanligi 
va
ularning konsentratsyasi np 
aniqlansin. Yarimo'tkazgich faqat kovakli 
o'tkazuvchaniikka ega deb qabul qilinsin.
3.54. Germaniyda atomlaming bir qismi surma atomlari bilan almashtirilgan. 
Kiritilgan atomning qo'shimcha elektronini Bor modeli bo'yicha qarab, uning 
bog'lanish energiyasi E va orbitasining radiusi r baholansin. Germaniyning 
dielektrik singdiruvchanligi e = 16.
3.55. Temperaturasi 
40GK bo'lgan xususiy yarimo'tkazgichda elektronlar 
zichligi 
n = I,3S 101S 
sm~‘ 
. Eiektron va kovakiaming effektiv massaiari 
ko'paytmasini 
toping. 
Taqiqlangan zona kengligi£„ =0,785 410"1 
T(eV) 
qonuniyat bo'yicha o'zgaradi.
3.56. Energiyasi 
E(k)=E,+~—,~ ifoda bilan aniqlangan bir o'lchovli,
2 
m
aynimagan elektron gazi uchun nolatlar zichligi 
g(E) 
topiisin.
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3.57. Bor (B) atomi 
Na = 1017 sm '5 miqdorda kiritilgan kremniydagi kovaklar 
zichligi topilsin. f = 300£, m = o,59/n0, (i, = ]00jmJKs"' va g„ =1. Bor atomlari 
uchun Ev = +0,045eT.
3.58. Yarimo'tkazgichdagi eiektronlar zichligi 
r = 400^da « = 1,3 lO16™ '3 , 
T = 350£ da n = 6,2 1013 smT* bo'lsa, taqiqlangan zona kengligi Eg ni aniqlang. 
Ee temperaturaga chiziqli bog'langan deb hisoblang.
3.59. 
Toza 
germaniydagi 
elektronlari 
harakatchanligi 
T --- 300 K da 
g„ =3800smIF"’j"1, 
m’ =o,ssm0 va 
jj = a T ^1 bo'lsa, germaniyning T = ZQK 
dagi solishtirma qarshiiigini toping. 
EF ^O/785 - 4-lO"1! qonuniyat bo'yicha
o'zgaradi, 
^ 2,1 va a doimiy kattalik deb olinsin.