O’zbekstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli biLİmlendiRİw miNİstrliGİ

I.Meditatsiya
1. Durıs tu’siniw.
2. Durıs niyet qılıw.
3. O’zin durıs tutıw.
4. Durıs an’law
5. Durıs ha’reket qılıw.
6. Durıs qatnasıqta bolıw.
7. Durıs pikir ju’rgiziw.
8.Durıs so’ylew.
II.A’dep ikramlılıq normaları - Budda “Pancha Shila” na’sixatı.
1. Adam o’ltiriwden saqlanıw.
2. Urlıqtan saqlanıw.
3. Nekege biyopalıq islemew.
4. O’tirik so’ylemew.
5. Ma’siretug’ın ishimlıqlerdi ishpew.
6. Tu’sten keyin awqatlanıwdan saqlanıw.
7. Oyın ku’lkiden saqlanıw.
8.Bezeniw, boyanıwdan saqlanıw.
III.Danıshpanlıq- bul buddizmnin’ tiyqarg’ı maqseti bolıp, zatlar tabiyatin’ durıs tu’siniw.
Tu’rli mayda toparlardı esaplag’anda budddizmde eki ag’ım bar
1. Xinayana (kishi digirshik).
2. Maxayana (ulken’ digirshik).
Buddizmnın’’ tarqalıwında Sangxa-budda ja’miyetlerinin’ roli ulken’. Olar jıldın’ xawası jaqsı bolg’an 9 ayda qalama qala, awılma-awıl ju’rip, budda ta’liymatin’ tarqatqan.
Eramızdan aldın’g’ı 273-232 jılları xukmranlıq etken’ imperator Ashoka da’wirinde buddizmnin’ taralıwına ulken’ mu’mkinshilıq buddizmnin’ taralıwına ulken’ mu’mkinshilıqler jaratılıp berilgen. Budda ja’miyetleri ha’r qanday basqa din, ma’deniyat yaki urp a’detler qorshawında, aralasıwında bir neshe ju’z jıllar o’zlerin saqlap, reti kelgende olarg’a o’z ta’sirlerin ko’rsetken’.
Buddizm eramızdan aldın’ g’ı bir mın’ jıllıqtın’ aqırında Orta Aziya ha’m Aldın’g’ı Aziyanı o’zishine alg’an Qushan imperiyasına kirip keldi. Uratepa, Dalvarzintepa, Quva, Zartepa, Qarawıltepa, Ayritam esteliklerinde tabılg’an budda musinleri Qushan imperiyasında buddizmge ulken’ a’xmiyet berilgeninen da’lalat beredi. Buddizm I a’sirde Qıtayg’a, IV a’sirde Ko’reyag’a, VI a’sirde Yaponiyag’a, VII a’sirde Tibetken’’ XIII- XVI a’sirlerde Mongoliyag’a, XVII-XVIII a’sirlerde Buryatiya ha’m Tuvag’a, XIX-XX a’sirlerde Amerika ha’m Evropag’a kirip baradı. Qıtay dereklerinde xabar beriwinshe Qıtay territoriyasında buddizm taralıwında bizin’ ulkemizden shıqqan budda alımlarının’’ ulesi ulken’ eken’. Qıtayda Samarqand, Buxara, Shashda Budda alımlarının’’ maxbaraları muqaddes orın esaplanadı. Buddizmnin’ basqa jer juzilıq dinlerden o’zgesheligi ka’ramatlı bir quday ideyası joq. Buddizm taliymatin’da hesh qashan basqa qudaylarg’a sıyınıw qadag’an etilmegen. Biraq olarg’a ibadat etiw, insang’a waqtin’sha ta’selle beriwi mumkin, biraq Nirvana (o’shiw degen ma’nide) jag’dayına alıp barmaydın’ tek g’ana Budda nirvanag’a alıp barıp, insandı qıyınshılıqtan qutqaradı dep tu’sindiredi. Buddizm taliymatı bir qatar toplamlarda bayan etilgen. Olardın’’ en’ tiyqarg’ısı- Tripitaka (yamasa Tipitaka) – ush sawat ma’nisin an’latadı. Ha’zirgi da’wirde Shri Lankada saqlang’an. Ol eramızdın’ baslarında qa’liplesip, buddizmnin’ xaqıyqıy ma’nisi esaplang’an sutra tekstlerin’ a’dep ikramlılıq tekstlerin’ buddizmnin’ filosofiyalıq ha’m psixologiyalıq mashqalalarına arnalg’an tekstlerden ibarat. Keyin ala sanskrit, qıtay, tibet, ha’m yapon tillerinde buddizmge tiyisli a’debiyatlar ken’’ tarqalg’an, biraq olardın’’ tariyxıy a’xmiyeti kemlew bolıp, Budda o’mirine tiyisli rawayatlar Tripitakada ja’mlengen.
1. Buddizmnin’ tiyqarın salıwshı kim? 2. Buddizm qay da’wirden’ qay jerde payda bolg’an? 3.Buddizm taliymatının’ negizi? 4. Buddizm qashan, qaysı ma’mleketlerge tarqalg’an, onın’ muqaddes kitabı qanday?