O’zbekstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli biLİmlendiRİw miNİstrliGİ

Braxmanlik (Braxmanizm): táliymati hám tariyxi. Braxmanlik – veda dinleriniń bir tarmaǵi. Óz ómirlarin ibadat qiliw, ilahiyat ilimin úyreniw, qiyin merekelerdi ótkeriw hám xaliq Ruhaniy ómirin basqariwga baǵishlangan Braxmanlar kastasi (klası) júzege keldi. Dinde ilahiy tildi ózgerip bolmasligi, sanskrittiń muqáddes tilge aylanip qaliwi brahmanliktiń kelip shiǵiwina sebep bolǵan.
Oriylar kóshpelilikten otiriqshi ómirge ótip mámlekettegi hukmran klasina aylanip, mádeniyati, ómir tárizi basqacha bolǵan turli xaliqlar menen Ushirasip, basqa tabiiy sharayatqa duc keldi. Olardiń eski dinleri –vedizm rawajlandi. Bul rawajlaniw dindi filosofiyaliq tarepten tereńlestiriw, Ruhaniylar klasin, abiroyin kóteriw, ibadat hám merekelerdi quramalastırıw esabinan boldi. Keyin ózgertiriw qadaǵalanǵan diniy aqida júzege keldi. Brahmanlikda kóbirek Ruhaniylar klasiniń mápleri qorǵalǵan.
Braxmanliktiń tiykarǵi elementlari Braxmanlar hám Vedalarga tiyisli qatarlar. Su’tralar sańattiń ayriqsha kórinisi bolip, sanskrit tilinde jazilgan. Onda málum tabaqaga joqari órin berilgen.
Braxmanlar ózlerin kelip chiqisljerini jeti Ruhaniy shańaraqtiń basliqlari bolǵan kisiden dep esaplaydi. Oriylar Hindistanda áskeriy júrislerin dawam ettirip, bargan sari kamRoq qarsilikka duc keletug’ın edi. Olardan kshatriy (jańchilar) klası itibarinan chetke shiǵip, diniy – Ruwxiy tarepten tásiri kúshlireq bolǵan tabaqa – Braxmanlerdiń abiroyi asip bardi. Olar diniy, huqiq, Úrp-ádet qusaǵan salalardan hám xabardar edi.
Hinduiyliktiń payda boliwi. Hinduiylik (Induizm). Bul murakkab din bolip, ol sotsialliq tashkilot, turli dinler qorishmasidir. Ol kastachilik tiykarina qurilgan. Braxmanlik penen buddaviylik ortasinda kasta táliymati boyinsha gúresti kórsetiwshi hinduiylik dini formalan. Bul dinge Hindistan xalıqiniń 83% isenim qilip Oniń tiykarǵi shárti Hindistandagi kasta dúzimini qabul qiliw. Hinduiylikda bes baylanisli hám aqida tan alinǵan.

1. 
   Vedalerdiń muqáddesligi;
   
2. 
   GURU (pir, Ustoz) niń tán aliniwi;
   
3. 
   Muqaddes joylarga ziyoratqa bariw;
   
4. 
   Sanskrit muqáddes til ekenligi;
   
5. 
   Siyirdiń muqáddes ekenligi tán alinǵan.
   

Hinduiylikda Braxmanlar tiykarǵi órin iyelep, keńrek “Maxabxarat” muqáddes jaziwlar qatarina qósilgan. Braxmanlar eski aqidalar zaman talabina juwap bermesligin kórip, jańa Nizam baylanislialarga baylanisli turli aǵimlardi júzege keltirip,buddaviylikka qarsi gúres alip bardi. Hinduiylik Braxmanlikdan parq qilip Onda “Maxobxarat” hám basqa qosiqlar sanskrit tilinen Zamanagóy hind tiline awdarma qilinip, asl teksti menen bir túrli esaplanǵan. Hinduiylikda Braxmanlar natek joqari klass wákillerinen, bálki ápiwayi xaliq ishinen yaki hayallardan boliwi mumkin.
Hinduiylikda trimurta (Uchlik) – BRahma, Vishnu, Shihám Qudaylari tiykarǵi bolip, BRahma Olardiń eń úlkeni, dúńyani jaratqan Qudayi. Usıǵan qaramay, hinduiylikte tiykarinan Vishnu hám Shihámga topinadilar. Hinduiylik eki tiykarǵi aǵimga bólinedi:

1. 
   Shihámga siyiniwshilar aǵimi
   
2. 
   Vishnuga siyiniwshilar aǵimi.
   

Shihám –kambag’allar Qudayi. Ol Rigvedaniń Birinshi bólimlerinda PUdra ati menen zikr etilgen. Ol Ishana, Shihámra, MaxadEva (bulyu Quday) atlari menen hám ataladi. Shihámizm Hindistanda 13 ke jaqin tiykarǵi aǵimlari bar. Bul aǵimlar tridandina, smart, dandi, lińashilar, maktra, shakta hám basqa aǵimlar bolip, xaliq arasinda Shihámniń bir miń segiz ati bar.
Vishnu. Ha’zir Hindistanda Birinshilik ushin gúresip atirǵan ekinshi ilah. Rigvedada ol qujas Qudayi – Birinshi dárejeli Quday esaplanip, ibadat paytinda oni Savitar Roxita, SURya, Awdita atlari menen ataydi. Ol “Krishna penen qósilip yaRim insan, yarim Quday formasindagi qaharman dep tan alinadi”.