O’zbyekiston ryespublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Galogenlar va ularning birikmalari.

Galogenlar orasida ftor eng kuchli oksidlovchi hisoblanadi. Boshka atomlardan elektron oladi.

F^o + e^-  F^- + 92 kkal Suv ftor bilan quyidagicha reaktsiyaga kirishadi.

2F₂ + 2H₂O → 4HF + O₂

Ftorning suv bilan reaktsiyasi davomida ftor elektron qabul qilsa, kislorod esa o’z elektronlarini yo’qotadi.

F₂ + 2e^- →2F^-

H₂O – 2e^-→2H⁺+ O^{o -}

Bu reaktsiya hosil bo’lgan vodorod ftoritning dissotsilanish konstantasi К=7  10^-4. Bu reaktsiyada bundan tashqari vodorod peroksid va ftor oksid ham hosil bo’ladi. Buning sababi reaktsiyada kislorodning atomlar holda ajralishidir.

F₂+Н₂О 2НF+О

Hosil bo’lgan atom holdagi kislorod suv bilan reaktsiyaga kirishadi.

О+Н₂ОН₂О₂ О+ F₂ F₂O

Xlor ham suv bilan reaktsiyaga kirishadi.

CI₂ + H₂O  HCIO + HCI

Oksidlanish – qaytarilish protsessi quyidagicha bo’ladi.

CI^o + e^-  CI^- 1

CI^o - e CI⁺ 1

Sifat analizida qo’llaniladigan oksidlovchilardan nitrat Kislota to’g’risida to’xtalib o’tamiz.

Suvsiz nitrat Kislota rangsiz suyuklikdir. U 860 da qaynaydi. Uning parchalanishidan oksidi hosil bo’ladi.

4HNO₃ = 4NO₂ + O₂ + 2H₂O

Bu reaktsiyaning oksidlanish va qaytarilish protsessi quyidagicha bo’ladi.

_N+5 _{+ e}- _{ N}4+ ₂

O^-2 – 2e^- O^o 1

Olingan suyuqlik to’xtovchi nitrt Kislotasi deb yuritiladi. Nitrat Kislota suv bilan xoxlagan nisbatda aralashishi mumkin. Nitrat Kislotada oltin va platinadan tashqari hamma metallar eriydi. Organik moddalar nitrat Kislota bilan tez reaktsiyaga kirishadi. Shuning uchun nitrat Kislota bilan organik moddalar reaktsiyasida texnik xavfsizlik koidalariga rioya qilish kerak.

3. 
   Vodorod peroksid Cr³⁺, Mn²⁺, Fe²⁺, Co²⁺ kationlarini oksidlash uchun vodorod peroksid eritmasi ishqoriy muhitda oksidlovchi sifatida qo’llaniladi. Vodorod peroksid Kislotali muhitda qaytaruvchi masalan MnО^-₄ ioni bilan bo’lgan reaktsiyada , Fe²⁺ kationi bilan bo’lgan reaktsiyada esa oksidlovchi sifatida qo’llaniladi.
   

Buni quyidagi reaktsiya orkali tushuntirish mumkin.

Н₂О₂ + 2e^-  H₂O + O^2- H₂O₂ – 2e^- O₂ + 2H⁺

Qaytaruvchi sifatida kimyoviy analizda kuprok alyuminiy metalli qo’llaniladi.

AI^o – 3e^-  AI³⁺

Bunda metall erishi yoki ion holatiga o’tishi mumkin. Bundan tashqari metallar kimyoviy analizda anionlarni qaytarish sifatida ishlatiladi.

Masalan Kislotali muhitda S₂O^2-₃ tiosulfat ioni, vodorod sulfidgacha qaytariladi.

SO^2-₃ + 3  n^o + 8H⁺ ↔ H₂S +3  n²⁺ + 3H₂O

S⁴⁺ + 6e^- S^2- 1

 n^o – 2e^-   n²⁺ 3

S₂O^2-₃ + 4  n + 10 H⁺ ↔ 2H₂S + 4  n²⁺ + 3H₂O S⁶⁺ + 8e^- S^2- 1

 n^o – 2e^-   n²⁺ 4

Arsenat AsO^3-₄ va arsenat AsO^-₂ ionlarning Kislotali muhitda vodorodning mishyakli birikmasi holida qaytatarilishini quyidagi reaktsiya yordamida tushuntirish mumkin.

AsO^-₂ + 3  n + 7H⁺ ↔ AsH₃ +3  n²⁺ + 2H₂O As³⁺ + 6e^{- } As^3- 1

 n⁰- 2e^-   n²⁺ 3

AsO^3-₄ + 4  n^o + 11H⁺ ↔ AsH₃ + 4  n²⁺ + 4H₂O As³⁺ + 6e^- → As^3- 1

 n^o – 2e^- →  n²⁺ 3