O’zgaruvchan tok qonunlari

O’zgaruvchan tok qonunlari
Elektr zaryadlari harakatjga bog'liq hodisalar va jarayonlar elektr ta'limotining elektordinamika bo'limini tashkil etadi. Elektrodinamika bu clektr toki bilan bog'liq bo'lgan hodisalar to'g'risidagi ta'limot. Elektr zaryadlarining har qanday tartibli harakatiga elektr tok; deb aytiladi. Masalan, clektrostatik mashina yordamida tok o'tkazuvchi jismni ma'lum bir potensiaigacha zaryadlasak, so'ng uni o'tkazgich yordamida yerga ulasak, bu jismdagi zaryadlarning statik holati buziladi, ya'ni zaryadlarning tartibli harakati hosil bo'ladi. Bu misolda zaryadlangan jism va yerning potensiali tenglashgunga qadar o'tkazgichda tok mavjud bo'ladi. Razryadlanish holatida zaryadlangan jismning cncrgiyasi kamayib boradi. Tok o'tishi natijasida clcktr cnergiya boshqa tur energiyalarga aylanadi (masalan, issiqlik, kimyoviy va boshqalar). Elektr toki o'zgarmas bo'lishi uchun o'tkazgich uchlaridagi kuchlanish o'zgarmas bo'lishi kcrak. Q'tkazgich uchlarida o'zgannas kuchlanishni hosil qilib turadigan qurilmalar 10k manbalari deb yuritiladi. Tok manbalarida boshqa tur energiyalar elektr energiyaga aylanadi. Masalan, elektrostatik mashinada mexanik energiya elektr cncrgiyaga aylanadi, akkumulyatorlarda va galvanik clcmcntlarda kimyoviy reaksiyalarda hosil bo'layotgan energiya elektr energiyaga aylanadi va h.k.
Shunday qilib, o'tkazuvchi tokning hosil bo'lishi va mavjudligi uchun ikkita shart bo'lishi kerak.
Birinchi shart - shu muhitda (jismda) zaryad tashuvchilar bo'lishi kcrak, ya'ni zaryadlangan zarrachalarning mavjudligi va ularning muhitda harakatlana olishi. Bunday zarrachalarga metallarda elektronlar, clektrolitlarda musbat va manfiy ionlar, gazlarda esa musbat ionlar va clcktronlar kiradi.
lkkinchi shart - muhitda elektr maydonning mavjud bo'lishi. Shu clektr maydonning energiyasi elektr zaryadlarning ko'chishiga sarflanishi zarur.
Tokning Yo'nalishi qilib shartli ravishda musbat zaryadlarning harakat yo'nalishi qabul qilingan.
Tok kuchi. Tok zichligi
Biror o'tkazgichning ko'ndalang kesimidan o'tayotgan tokni tavsiflash uchun tok kuchi tushunchasi kiritiladi. Tok kuchi deb shun day fizik katalikka aytiladiki, u sonjihatdan vaqt birligi ichida o'tkazgichning ko'ndalang kesimidan o'tayotgan zaryad miqdoriga teng.
Masalan, dt elementar vaqt birligida o'tkazgichning S ko'ndalang kesimidan dq zaryad miqdori o'tayotgan bo'lsa, unda tok kuchining oniy qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi.

Agar tok kuchi va uning yo'nalishi vaqt davomida o'zgarmas bo'lsa, unda tokni o'zgarmas deb yuritiladi. O'zgarmas tok kuchi quyidagi formula bilan aniqlanadi:

bu yerda, q - o'tkazgichning Sko'ndalang kesimidan tvaqt davomida o'tayotgan zaryad miqdori.
O'tkazgichdagi. tok o'zgarmas ba'lishi uchun, o'tkazgichning rna'lum bir Sl ko'ndalang kesimidan bir birlik vaqt ichida qancha zaryad miqdori o'tsa, boshqa S2 kesimidan ham shuncha zaryad miqdori o'tishi kerak.

Shunday qilib, o'zgarmas tok kuchi I o'tkazgichning barcha kesimlarida bir xiI bo'ladi.
Xalqaro birliklar sistemasida (SI) tok kuchining birligi qilib Amper (A) qabul qilingan.
O'tkazgichning istalgan ko'ndalang kesimidan I sekund vaqt ichida o'tayotgan zaryad miqdori 1 Ku/on (K/) ga teng ba'lsa, tok kuchining birligi 1 Amperga (A) teng bo'ladi:

Elcktr toki miqdor jihatdan tok zichJigi tushunchasi bilan ham tavsiflanadi. Tok zichligi - o'tkazgichning birligi: ko'ndalang kcsim yuzasiga to'g'ri kelgan tok kuchi bilan aniqlanadi.
O'tkazgichning ko'ndalang kesimi yuzasi bo'yicha (S) tok teng taqsimlanganda tok zichligi j quyidagiga teng bo'ladi:

Tok zichligining haqiqiy qiymati quyidagiga teng bo'ladi:

bu ycrda, dJ - tok yo'nalishiga perpendikulyar qo'yilgan elementar dS yuzadan o'tayotgan tok.
Xalqaro birliklar sistemasida (Sl) tok zichligiA/m2 da o'lchanadi.
Tajribalar o'zgarmas tokning zichligi, bir jinsli o'tkazgichning butun kesimi bo'yicha o'zgarmas ekanligini ko'rsatadi. Shuning uchun o'zgarmas tok uchun:

O'zgarmas tok zanjirida har xiI ko'ndalang kesimli o'tkazgichlar uchun (Sf' S2) quyidagi munosabatni yozish mumkin: