Oziq-ovqat kimyosi

 
 
 
 
Vitaminlar miqdorini aniqlash 
Eritmadagi karotin miqdorini aniqlash 
 
Kimyoviy priborlar va reaktivlar: 
1. Fotoelektrokolorimetr. 
2. Hajmi 1 l li o‘lchov kolbasi. 
3. 10 ml li o‘lchov probirkalari. 
4. Hajmi 250 ml li silliqlangan tiqinli kolba. 
5. 250 ml li o‘lchov silindri. 
6. Shisha voronka (Ø 15 sm) . 
7. Qog‘oz filtr. 
8. Kaliy dixromatning (K
2
Cr
2
O
7
) kristallari, x.t. 
9. Petrol efiri. 

---

212 
Bajarish texnikasi. Silliqlangan tiqinli hajmi 250 ml bo‘lgan 
kolbaga ochiq havoda quritilib, maydalab ezilgan qizil qalampirdan 1 g 
olinadi. Uning ustidan 250 ml petrol efiri quyilib, 24 soat davomida 
qoldiriladi. Ko‘rsatilgan vaqt o‘tgandan keyin sariq tusli efirli ekstrakt 
filtrdan o‘lchov silindriga o‘tkaziladi. 
Qalampir ekstraktini tayyorlash bilan parallel holda darajalash 
(kalibrlash) grafigi tuzish uchun ishlatiladigan eritma tayyorlanadi. 
Uning uchun hajmi 1 l bo‘lgan o‘lchov kolbasiga kristal holdagi 
K
2
Cr
2
O
7 
dan analitik tarozida 0,72 mg o‘lchab olinadi va distillangan 
suv bilan aralashtirilib, 24 soat davomida qorong‘i joyda qoldiriladi. 
Qoldirishdan oldin kolba distillangan suv bilan o‘lcham belgisigacha 
yetkaziladi. Ko‘rsatilgan muddat tugagandan keyin 20 dona toza va 
quritilgan o‘lchov (10 ml) probirkalari olinib, birinchi probirkaga
K
2
Cr
2
O
7
eritmasidan 10 ml, qolganlarining har biriga undan oldingisiga 
nisbatan 0,5 ml dan kam eritma quyilib chiqiladi. Keyin har bir 
probirkaning hajmi distillangan suv bilan 10 ml gacha yetkaziladi (15-
jadval). 
Kolorimetr yordamida har bir eritmaning optik zichligi aniqlanadi. 
Keyin esa optik zichlik koordinataning gorizontal, zichlikning har bir 
ko‘rsatkichiga to‘g‘ri keladigan karotin miqdori esa vertikal o‘qiga 
o‘tkaziladi. Agar karotin miqdorlarini ko‘rsatuvchi nuqtalar uzluksiz 
chiziq bilan birlashtirilsa, ma’lum bir ko‘rsatkichga ega bo‘lgan 
kolorometrik grafik (shkala) hosil bo‘ladi. Ma’lumotlarning yuqori 
aniqlik darajasini ta’minlash uchun shkala millimetrli qog‘ozda tuziladi. 
15-jadval
Kolorometrik shkala tuzish uchun kerakli ma’lumotlar 
Probirka, N 
Asosiy eritma 
hajmi, ml 
Suv hajmi, 
ml 
Karotin miqdori, g/ml 
1.
10,0 
0,0 
0,004160 
2.
9,5 
0,5 
0,003959 
3.
9,0 
1,0 
0,003744 
4.
8,5 
1,5 
0,003536 
5.
8,0 
2,0 
0,003328 
6.
7,5 
2,5 
0,003120 
7.
7,0 
3,0 
0,002912 
8.
6,5 
3,5 
0,002704 
9.
6,0 
4,0 
0,002496 
10.
5,5 
4,5 
0,002288 
11.
5,0 
5,0 
0,002080 
12. 
4,5 
5,5 
0,001872 

---

213 
13. 
4,0 
6,0 
0,001664 
14. 
3,5 
6,5 
0,001456 
15. 
3,0 
7,0 
0,001248 
16. 
2,5 
7,5 
0,001040 
17. 
2,0 
8,0 
0,000832 
18. 
1,5 
8,5 
0,000624 
19. 
1,0 
9,0 
0,000416 
20. 
0,5 
9,5 
0,000208 
Kolorimetrik grafik tuzilgandan keyin qizil qalampirning 
xloroformdagi eritmasidan karotin miqdori aniqlanadi. Uning uchun efir 
ekstraktining optik zichligi kolorimetr orqali o‘lchanadi. Aniqlash uslubi 
qo‘yidagicha: topilgan ekstrakt zichligiga qarab, grafikdan ekstraktdagi 
karotin miqdori aniqlanadi.