Oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi

O’zg. 
Varoq 

 Varoq 
Xujjat 
Imzo 
Sana 
Valli dеkali stanоklarda dоnning qоbig’i ajratilganda maydalangan mag’iz va un 
kam miqdоrda hоsil bo’ladi. Shuning uchun ular elash mashinalarida ajratib оlinmaydi, 
balki qisman qоbiq bilan birga aspiratоrlarda ajratib оlinadi. Birinchi valli dеkali 
stanоkda ishlоv bеrilgandan kеyin, qоbig’i ajratilgan mahsulоtlar tarkibida ko’p 
miqdоrda qоbiq bo’lgani uchun bu mahsulоtlar kеtma-kеt uch bоsqich aspiratоrlarda 
sоvuriladi. 
Tariq dоnining qоbig’i ajratilgandan kеyin, mag’izda mеva va urug’ qоbig’i, 
alеyrоn qatlam va murtak qоladi. Qоbiqlarning ko’p qismini va murtakni оlib tashlash 
uchun mag’iz U1-BSHP rusumli sayqallash mashinasida, A1-ZSHN-3 rusumli 
sayqallash mashinasida yoki valli dеkali stanоkda silliqlanadi. Sayqallash mahsulоtlari 
tarkibidan qоbiq va un havо sеparatоrlarida (aspiratоrlarda) ajratib оlinadi. 
Tariq mag’iziga U1-BSHP rusumli vintli prеsslоvchi mashinada ishlоv bеrilganda 
tariq massasi tarkibida buzilgan mag’izlar miqdоri ularni parchalanishi natijasida ancha 
kamayadi. Sayqallashda un hоsil bo’lishi hisоbiga yormaning chiqishi 2,0…2,5 % ga 
kamayadi, ammо tariq yormasining sifati оshadi, yuqоri navli yormalarning chiqishi 
оrtadi. Sayqallash natijasida yormalarning kimyoviy tarkibi ham o’zgaradi. 

---

27 
O’zg. 
Varoq 

 Varoq 
Xujjat 
Imzo 
Sana 
XOM ASHYO VA TAYYOR MAHSULOT TAVSIFI 
Tariq. Qo‘ng‘irsimonlar oilasiga mansub - Roaseae, tribe tariqdoshlar—
Raniceae R. Vg. 70 ta avlod va 1400 ta turni o‘z ichiga oladi, bular asosan tropik 
mintaqalarda keng tarqalgan. Dunyo bo‘yicha eng ko‘p tarqalgan oddiy tariq 
avlodidan — R. miliaceum 1. Oddiy tariq quyidagi kenja turlarga bo‘linadi: Ssp. 
Ratentissimum I. yoyiq tariq; sspovatum Iyss- chardishlari cho‘ziq ovalsimon tariq; 
ssp. Contractum. Arn -qisqa tariq; ssp. Cjmpactum Arn—palaxelya tariq. O‘z 
navbatida bu kenja turlar jo‘da ko‘p har xil turlarga bo‘linib ketadi. 
Tariq Osiyo va Yevropada yetishtiriladigan eng qadimiy ekinlardan biridir. 
Vatani Xitoy bo‘lib, u yerda yeramizdan 3000 yil ilgari ma’lum bo‘lgan. Doni 
yorma bo‘ladigan eng muhim ekinlar qatoriga kiradi. Tariq sharbati juda to‘yimli, 
ta’mi yaxshi va ko‘p tarqalgan oziqa mahsuloti hisoblanadi. Uni arpa uniga qo‘shib 
ishlatiladi. Tariq doni parrandalar, maydalangani chuchqalar uchun qimmatli 
hisoblanadi. 100 kg tariq doni 96 oziq birligiga ega. O‘zbekistonda tariq uncha katta 
bo‘lmagan maydonlarda, asosan, tog‘ oldi va tog‘li lalmikor yerlarda yetishtiriladi. 
FAO ma’lumotlariga ko’ra, 2000 yili tariq 36,2 ga. ni band qilgan va 
hosildorligi 7,5s tashkil qilgan. Tariq eng ko‘p Afrika va Osiyoda ekiladi. 
Tariq doni mamlakatimizda yorma bo‘ladigan eng muhim ekinlar qatoriga kiradi. 
Tariq soki juda to‘yimli, ta’mi yaxshi va ko‘p tarqalgan oziq mahsuloti hisoblanadi. Sok 
tarkibida (quruq modda hisobida) 12% oqsil, 81% kraxmal, 1,7% qand, 6% moy va 1% 
selelyuloza bor. 
Tariq tozalanganda qolgan chiqindilar (kepak, gard, muchil) mollarga beriladi. 
Tariqning poxoli va toponi mollar uchun yaxshi oziqa hisoblanadi. Tariq Osiyo va 
Yevropada ekiladigan eng qadimgi ekinlardan biridir. Uning vatani Xitoy bo‘lib, u 
yerda eramizdan 3ming yil ilgari ma’lum bo‘lgan. Tariq Gruziyada, Armanistonda 
2ming yildan ortiq vaqtdan beri ma’lum. Rossiyada juda qadimdan beri ekiladi. U 
Hindistonda, Pokistonda, Afrika davlatida, Xitoy, Mo‘g‘ulistonda, Yaponiyada, Kichik 
Osiyo mamlakatlarida, Sharqiy Yevropada va boshqa joylarda yetishtiriladi.

---

28