«Oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti» kafedrasi kurs ishi mavzu: Bozor infrastrukturasi va strukturasi

Bozor aloqalaring jadallashtirishga xizmat ko‘rsatuvchi infratuzilma muassasalari
Bozor infratuzilmasi nazariyasini o‘rganishda uning tarkibiga kiruvchi eng muhim unsurlarining alohida xususiyatlarini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. Tovar birjasi - oldindan belgilangan qoidalarga muvofiq ravishda ulgurji va xalqaro savdoni tashkil etish shaklidir. Tovar biijasi unda o'tkaziladigan savdoning muntazamligi, uning qat’i у belgilangan joyda amalga oshirilishi, tovar sifati, uni yyetkazib berish shartlari va muddatiga boMgan asosiy talablaming bir xil shaklga keltirilishi, kelgusida yetkazib berish sharti bilan bitim tuzish kabi belgilari bilan ajralib turadi.
Respublikamizda birja faoliyatiga maxsus ruxsatnomalar berishning muhim shartlaridan biri biija savdolarida qatnashuvchi xo'jalik subyektlarining yagona elektron savdo tizimi bilan bog’liq bo’lishidir.
O‘zbekiston Respublika Tovar-xomashyo biijasida elektron savdo tizimini joriy etilishi quyidagi maqsad va vazifalarini ko‘zlab amalga oshirilmoqda:
-mamlakatda yagona birja hududini yaratish, umumiy milliy tovar bozorini shakllantirish;
-birja operatsiyalari va tovar bozorlarining erkinligi va oshkoraligini oshirish;
-birja savdolaridagi raqobat muhitini, savdo ishtirokchilari sonini oshirish;
-respublikamiz birja savdolariga chet ellik xo‘jalik subyektlarini jalb etish, O‘zbekiston tadbirkorlarini chet el tovar bozorlariga chiqishlari uchun imkoniyatlar yaratish;
-kun-u tun davomida savdo imokoniyatini yaratish;
-birjadagi eksport-import operatsiyalar bitimlari yuzasidan joriy xarajatlami kamaytirish;
-kichik shahar va qishloq joylaridagi tadbirkorlar uchun, joylashishidan qat’i nazar, biijadagi savdolarda qatnashish imkoniyatini yaratish;
-elektron savdolarida qatnashuvchi xo‘jalik subyektlarining doirasini muntazam ravishda kengaytirib borish.
Tovar-xomashyo birjasida elektron savdo tizimida ishtirok etishi mumkin boMgan xo‘jalik subyektlarining doirasi quyidagilami o‘z ichiga oladi:
-tovar ishlab chiqaruvchilar, savdo korxonalari, xususiy tadbirkorlar, jumalistlar, talaba-o‘quvchilar va boshqa birja savdolari haqidagi axborotga zaruriyati bor shaxslar;
-birja savdolarida qatnashmaydigan va lekin o‘z faoliyatlari uchun “biznes navigator” ma’lumot manbasidan foydalanuvchi tovar ishlab chiqaruvchilar, xususiy tadbirkorlar;
-malakali brokerlar vositachiligida birja savdolarida qatnashuvchi tovar ishlab chiqaruvchilar, savdo korxonalari;
-mustaqil qatnashuvchi tovar ishlab chiqaruvchi va savdo korxonalari dilerlari, uzoq masofada turib birja savdolarida o‘z mahsulotlari yuzasidan savdo olib boruvchi subyektlar;
-mustaqil elektron brokerlar va boshqalar.
Birja bitimlari turlari juda murakkab tizimga ega boiib, ulardan muhimlarini quyidagi tartibda turkumlash mumkin.