O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Tadqiqot natijalari. Maqolada umum qabul qilingan 
tarixiy metodlar –tarixiylik, qiyosiy-mantiqiy tahlil, ketma-
ketlik, muammoviy-xronologik va fanlararo yondashuv, 
statistik tadqiqot va xolislik tamoyillari asosida yoritilgan. 
Oʻzbekistonda keng koʻlamli islohotlar amalga 
oshirilishi natijasida erishilgan ulkan muvaffaqiyatlar jahon 
hamjamiyati tomonidan keng e’tirof etilmoqda. Ayniqsa, 
yoshlarga ta’lim berishda, ularga til oʻqitishda zamonaviy 
pedagogik texnologiyalardan foydalanishni, xususan, til 
koʻnikmalarini jahon va yevropa ta’lim standartlari asosida 
egallash 
borasida 
olib 
borilayotgan 
amaliy 
ishlar 
Oʻzbekistonning xalqaro maydonda tutgan oʻrnini tobora 
mustahkamlamoqda. Bu borada xorijiy mamlakatlardan 
Oʻzbekistonga tashrif buyurgan malayziyalik mehmon, Gandi 
memorial jamgʻarmasi raisi R.Krishnan shunday dedi: 
“Oʻzbekistonga har gal kelganimda barcha sohalarda, xususan, 
ta’lim 
jabhasida 
erishilayotgan 
muvaffaqiyatlardan 
hayratlanaman. Ayniqsa, yurtingizda chet tillarini oʻrganishga 
qaratilayotgan e’tibor tufayli mamlakatingiz yoshlari koʻplab 
xorijiy tillarda, xususan, ingliz tilida erkin soʻzlayotganini 
koʻrib, qoyil qoldim. Oʻzbekistonda ingliz tilini birinchi 
sinfdan boshlab oʻqitish yoʻlga qoʻyilgani mamlakat ertasini 
oʻylab, yosh avlod kamoloti yoʻlida amalga oshirilgan juda 
maqbul ishlardan hisoblanadi”. Shuningdek, xitoylik olim, 
Shensi pedagogika universitetining Markaziy Osiyo instituti 
direktori Li Szi ham Oʻzbekistonning dunyodagi, jumladan, 
xalqaro munosabatlar tizimidagi nufuzi mustahkamlanib 
borayotganini 
alohida 
ta’kidlab, 
Oʻzbekiston 
ulkan 
salohiyatga ega va shu bois, dunyoning koʻplab davlatlari 
mamlakatingiz bilan hamkorlikni kengaytirishga intilmoqda, 
dedi. 
Oʻzbekistonda xorijiy tillarga boʻlgan munosabat 
masalasi tarixiga nazar tashlansa, bu yerda chet tillari sifatida 
Gʻarb tillaridan nemis, ingliz, fransuz, ispan, Sharq tillaridan 
esa arab, fors, hind, xitoy, koreys tillari oʻrganilayotganiga 
100 yil toʻlmoqda [5]. Bu tillarni oʻrgatish Toshkent hamda 
Samarqand davlat universitetlarida, keyinchalik Toshkent 
davlat pedagogika institutida boshlangan boʻlsa, Oʻzbekiston 
SSR 
Ministrlar 
Sovetining 
1948-yil 
25-avgustdagi 
farmoyishiga 
binoan 
xorijiy 
tillar 
oʻqitilishining 
yaxshilanishiga katta tarixiy hissa boʻlib qoʻshilgan Toshkent 
chet tillar pedagogika instituti tashkil etildi[6]. Oʻqitiladigan 
tillar oʻrtasidagi oʻzaro mutanosiblik mavjud boʻlib, deyarli 
bir xil oʻrinlar (kvota) ajratilar edi. Oʻsha paytlarda oʻzbek 
maktablarida rus tili deyarli ikkinchi ona tili sifatida oʻqitilar 
edi.
Chet tili orqali dunyo taraqqiyotiga sabab boʻlayotgan 
yangiliklardan xabardor boʻlinadi, rivojlanish bilan hamqadam 
yurishga sharoit, imkoniyatlar tugʻiladi. Shu bilan birga, oʻsha 
tilda millatning boy madaniyatini dunyoga yoyishi, ijtimoiy-
siyosiy oʻzgarishlar, shuningdek, ta’lim tizimini jahonga 
tanitishni davrning oʻzi taqozo etmoqda. 
Ma’lumki, til kishilik jamiyatida eng muhim aloqa 
quroli boʻlib, jamiyat tomonidan yaratilgan va unga xizmat 
qiladi. Shu sababli inson tilini oʻrganadigan tilshunoslik fani 
ijtimoiy fanlar, psixologiya, etnografiya, tarix va boshqa fanlar 
qatoriga kiradi va ular bilan yaqin aloqada. Zamonaviy 
kompyuter texnologiyasi ham ana shular qatoridan oʻrin olgan 
boʻlib, jamiyat hayotining har bir jabhasiga biznes, moliya, 
ommaviy axborot vositalari, ilm va fan yoʻnalishlarida shiddat 
bilan 
kirib 
kelmoqda. 
Zamonaviy 
sharoitda 
axborot 
texnologiyalaridan foydalanish oʻqish va oʻqitish jarayonining 
samarali boʻlishiga yordam beradi. Kompyuter texnologiyalari 
shunisi bilan tan olinmoqdaki, barcha fanlarni oʻrganishda 
tajriba 
almashish, 
oʻqitish 
uslublarini 
oʻzaro 
takomillashtirishda qoʻl keladi, oʻquv jarayonida qiziqish 
uygʻotadi, chet tilida gapirish amaliyotida qatnashayotganidan 
faxrlanadi, yangi uslublarni qoʻllashni targʻib qiladi, 
oʻquvchilarda oʻz bilimlarini solishtirish orqali aniqlashga 
imkon beradi. 
Shuningdek, ta’lim jarayoniga zamonaviy innovatsion 
texnologiyalarini olib kirish orqali ta’lim sifati va 
samaradorligini oshirishni nazarda tutadi [7]. Soʻnggi yillarda 
innovatsion ta’lim texnologiyalarining bir necha turdagi 
usullari yuzaga keldi. Bu jarayonda mavzuni yoritishda keng 
foydalanilsa, darsning samaradorligi yuqori boʻladi va 
oʻquvchilarning darsga boʻlgan qiziqishi yanada ortadi. Ta’lim 
jarayonida grafik organayzerlardan foydalanish ham mavzuni 
yoritishda, uni oʻquvchilarga yetkazib berishda muhim 
vositalardan hisoblanadi.
Bugungi kunga kelib, innovatsion texnologiyalar, 
ilmiy-texnika, ayniqsa, kompyuter va internetning hech 
qanday toʻsiqsiz kirib kelish jarayonida, xorijiy tillarni 
oʻqitish/oʻrgatishga doir masalalar ham rivojlanib bormoqda. 
Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasining kuchayib 
borishi natijasida fanning yangi sohalari tarkib topmoqda. 
Fanlararo aloqalar va ularning bir-biriga ta’siri, natijasida turli 
tillar rivojlanib, mustahkamlanib bormoqda.
Mustaqillikning dastlabki yilida tashkil etilgan 
Respublika til oʻqitish markazi (RTOʻM)da 3, 5, va 10 oylik 
tezkor kurslar ingliz, nemis va fransuz tillarida olib borilgan 
boʻlsa, keyinchalik Markaz faoliyati kengayib, ispan, grek va 
koreys tillari kurslari ham tashkil etildi. Bu yerda Toshkent 
shahridagi koʻplab oliy oʻquv muassasalari, jumladan, 
Toshkent davlat texnika universiteti, Toshkent davlat 
iqtisodiyot 
universiteti, 
Toshkent avtomobil yoʻllarini 
loyihalash, qurish va ekspluatatsiyasi instituti, Toshkent 
tibbiyot akademiyasi, Toshkent davlat toʻqimachilik va yengil 
sanoat instituti, Oʻzbekiston Milliy universiteti, Toshkent 
davlat arxitektura va qurilish instituti, Toshkent davlat axborot 
texnologiyalari universiteti, Toshkent davlat agrar universiteti 
va boshqa oliy ta’lim muassasalarining iqtidorli talabalari chet 
tillarini oʻrgandilar.
Respublikada xorijiy tillar boʻyicha tayyorlanayotgan 
kadrlar mamlakatning oltin fondi hisoblanadi. Ularning har 
biri bir nechta xorijiy tilni mukammal egallab chiqadi. Oʻzbek, 
tojik va rus tillarini ham qoʻshib hisoblansa, ular 4-5 tilda 
bemalol suhbatlasha oladilar. 
Ta’lim olayotgan yoshlar faqat xorijiy tillarni oʻrganib 
qolmasdan, respublika iqtisodiy rivojlanishi va jahon 
iqtisodiyoti, madaniyati va tarixi masalalaridan xabardor 
boʻlish, mustaqillik sharoitida tadbirkorlik sirlarini ham 
oʻrganish foydadan holi emasligini yaxshi anglaydilar. 
2013–2014-oʻquv yilidan chet tilini 1-sinfdan boshlab 
bosqichma-bosqich oʻqitish belgilandi. Tabiiyki, kun tartibida 
maktablarni oʻqituvchilar bilan ta’minlash masalasi turar edi. 
Bundan tashqari, umumta’lim maktablarining moddiy-texnik 
bazasini ham shunga moslashtirish kerak edi. Chet tillarni 1-
sinfdan 
boshlab 
bosqichma-bosqich 
oʻqitish yurtimiz 
taraqqiyoti uchun muhim ahamiyatga ega. Shunga muvofiq 
vazirlik tomonidan yangi oʻquv rejasi ishlab chiqildi va 1–4-

---