Past tezlikli energiya oqimlarida samarali ishlovchi muqobil energiya manbayi generator konsturuksiyasini takomillashtirish

PAST TEZLIKLI ENERGIYA OQIMLARIDA SAMARALI ISHLOVCHI MUQOBIL ENERGIYA MANBAYI GENERATOR KONSTURUKSIYASINI TAKOMILLASHTIRISH
Hafizov Erkin Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetining
Jizzax filiali Biatexnalogiya kafedrasi o‘qituvchisi


Anatatsiya: Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasi hudidiga moslasha oladigan past tezlikli gineratorlar ko‘rib chiqilib ular ichidan akseal generator tanlab olingan. Aseal gineratorlar past tezlik shamol oqimlariga, past teslikli suv oqimlariga ishlay olishligi reduktorga ehtiyoj qoldirmasligi kansturuksiyasi soddaligi, ishonchligi yuqori, massa jixatdan radialdan oqim generatoridan konsturuksiyasi massasi yengilligi, foydali ish kayifsenti yuqori, magnit oqim energiya zichligi yuqori bo’lishi, reduktorsiz ishlay olashi, aseal oqim generatorida rotor qismiga metal, alyuminiy, nikel, boshqa materiallardan foydalanish mumkinligi. Izolyatsiyasi sovutish tizimi yaxshiligi, yuqori tezlikka chiqa olishligi, mashina sozlik, samalyotsozlik, matotsekillarda, dironlarda qo‘llanilishi mumkin.
Kalit so’zlar: Magnit, elektr, rotor, disklar, magnit oqimi, generator, reduktor oqim zichligi, tempiratura, radial, aksial gibrid generator, past, shamol, oqim, rotor, stator, tempiratura.
Dunyoda ishlab chiqarish korxonalarining ortishi, aholining turmush darajasining yaxshilanishi bilan elektr energiyaga bo‘lgan talab ortib bormoqda. O‘zbekistonda xususan elektr energiyasining ko‘p qismi issiqlik elektr stansiyalarida ishlab chiqariladi. Shu sababli tabi’iy gaz va ko‘mirdan foydalanishga bo‘lgan talabni ortishiga sabab bo‘lmoqda bu o‘z navbatida O‘zbekiston tabiiy zaxiralari kamyishga olib kelishi mumkin. Tabiiy zaxiyralarning ishlatilishi gazi juda ko‘p miqdorda ajratish atrof muhit va yer sayyorasini issiq xona rejimiga olib kelmoqda bu iqlim o‘zgarishi va muzliklarning erishni tezlashshiga olib kelmoqda. O‘zbekiston yashil energetikaga o‘tish tobora ortmoqda, O‘zbekistonda daryo va kanallar ko‘p ekanligi, past shamol oqimlari mavjudligi, O‘zbekiston iqlimi sharoitiga moslashlasha oladigan gineratorlarga talab ortmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi elektr energiyasining asosiy qismini issiqlik (IES) elektr stansiyalaridan olinadi. Isiqlik elektr stansiyalariga yoqilg‘i sifatida tabiiy gaz, ko‘mir, neft maxsulotlari foydalaniladi.
2022 yilning yanvar - aprel oylarida boshqarma tomonidan 1,5 mlrd kub metr tabiiy gaz qazib chiqarilib, o‘sish sur’ati 2021 yilning mos davriga nisbatan 130,6 foizni tashkil etdi. Ularning yarmidan ko‘pi “O’zbekneftgaz” korxonalariga 20% foizdan ko‘prog‘i esa “Lukoil” kampaniyasiga hissasiga to‘g‘ri keladi. O‘zbekiston bo‘yicha 111 ta kon mavjud va zaxiralarning 50% ni tashkil qiladi.

Kompaniya	Zaxiralar	Ulushi
O‘zbekiston bo’ylab jami	1866.9(mlrd kub m)	100%
“O‘zbekneftgaz”	934.1	50%
“Lukoil”	413.1	22.1%
Uz-kor Gaz Chemical	109.6	5.9%
Surhan Gaz CHemical	108.8	5.8%
Jizzakh Petroleum	84.9	4.5%
Natural Gas Stream	52.3	2.8%
Epsilon Development Company	50.2	2.7%
Gazli Gaz Storage	48.1	2.6%
Gissarnefgaz	40.5	2.3%
Gazprom Uzbekistan	12	0.6%
New Silk Poad	11.9	0.6%
Petromaruz	0.491	0.03%