Pdf-xchange 0 Examples

КОМПЬЮТЕР ТЕХНИКАСИ ВА ИҚТИСОДИЙ 
САМАРАДОРЛИКНИ ОШИРИШ 
Кирйигитов Б., Абдуазимов В., Жўраев У. 
Андижон давлат университети, Гулистон давлат университети 
Мамлакатнинг иқтисодий ўсиши технологияларнинг амалий қўлланилиши, 
илм-фан тараққиёти, таълим ва ишлаб чиқариш биргаликда узвийлиги 
асосида яратилган махмулот тан нарҳи арзонлашиши, қўшимча маблағ 
иқтисодиетга киритилига эришилади. Ишлаб чиқариш ва илм-фан 
ютуқларини ишлаб чиқаришга қўллаши натижасининг амалий асоси – 
таълим бериш орқали мутахассисларни тайёрлаш, сўнг саноатдаги туртки 
бўлиши ва кейин янги технология асосида иқтисодий ўсишга олиб келади.
Физика соҳасидаги тажрибаларнинг ҳисоблаш усуллари жуда кўп, 
лекин қисқароқ натижани топиш эса уни тахлил қилиш имконини яратиб 
беради. Айрим мураккаб тажрибаларни ҳисоблаш учун бир неча ўнлаб 
амаллар бажариш керак бўлади. Масалан, молекуляр ўзаротаъсирнинг 
энергетик қийматини аниқлаш, етарли аниқлик билан натижага эга бўлиш 
учун компьютер имкониятидан фойдаланиш самарали усуллардан бири. 
Биринчидан, график ифодалаш орқали осонроқ тушуниш. Иккинчидан, 
дастурлаш тиллари ердамида моделларни қайта ишлаш ва жараенларни 
график шаклда кузатиш. Учинчидан, олинган натижалар ва моделнинг 
қийматлари сақланиб қолади, уларни такроран таҳлил этиш иложи бор.
График натижаларни Microsoft Excel дастурида “График”, 
“Точечная”, “Поверхность” ва бошқа диаграмма шаклда ифодалаш мумкин. 
Аввал график натижаларни олиш учун бошқа қўшимча дастурий 
воситалардан фойдаланилган. Тарихга бир назар солсак.
1994-1998 йилларда физикавий жараенларни ўрганиш учун 
Fortran+Qbasic, сўнг Turbo Pascal 6.0, Turbo Pascal 7.0 дастурлари орқали 
ҳисоблашлар амалга ошириляпти. 2005 йилдан сўнг Delphi, унинг асосида 
яратилган С/C++ дастурлаш тиллари асосида мураккаб ҳисоблашларни 
сонгина бажарилади ва бир вақтда натижалар компьютер хотирасида 
сақланиб қолади. График тахлили эса белгиланган қисмда кўрсатилиб 
ўтади.
Математик моделнинг ишлаши бир нечта йўналишда ишлатилади. 
Масалан, иқтисодий нуқтаи назардан объектларнинг иқтисодий 
самарадорлигини аниқлашда унинг модели ишлаб чиқилади ва олинган 
натижаси тахлил этилади. Агар ижобий натижа мавжуд бўлса, унинг 
лойиҳаси ишлаб чиқилади. Акс холда изланишлар тўхтатилади. Аввал 
таваккал бино қурилиши ва маблағ сарфланиши бўлиб, унинг фаолияти 
катта иқтисодий сарфга олиб келарди. Бизнинг ҳолатимизда эса бунга ҳеч 
қандай хожат йўқ.
Текшириш натижаларини сақлашда бир қатор 
воситалар ишлатилади:

---

384