Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

O'quv-pedagogik bilimlar tarkibida kuzatilgan "differensiatsiya, tahlil va parchalanish bosimi". Ilmiy-pedagogik bilimlarning tarqoqlashuvi bilan parallel ravishda ­o‘quv-pedagogik bilimlarning (pedagogika bo‘yicha darslik va o‘quv qo‘llanmalar) parchalanish jarayonlari kuchayib bormoqda. Masalan, bu pedagogik usullar, shakllar va boshqalarning cheksiz ko'p tasniflarining mavjudligida namoyon bo'ladi.Bundan tashqari, ta'lim ishlarida G.F. yo'nalishlarining obrazli ifodasiga ko'ra. Bu esa, albatta, ­amaliyotchi o‘qituvchilar tomonidan o‘z faoliyatini amalga oshirishda katta muammolarni keltirib chiqaradi. Bu sohalarni "ular ustida ishlash u yoqda tursin, hatto eslab qolish ham qiyin" degan fikrga qo'shilish oson . ­o'ttiz]. Bunday vaziyatga eng adekvat javob ­ta'lim va pedagogik bilimlar sohasidagi integrativ ishlarni kuchaytirish bo'lishi mumkin deb taxmin qilish mantiqan to'g'ri.

Xorijiy-ilmiy va xorijiy-madaniy bilimlarni kengaytirish. Zamonaviy ­pedagogika xorijiy ilmiy bilimlarning o'ta agressiv kengayish ob'ektiga aylandi. Ilmiy-pedagogik va ­o'quv-pedagogik bilimlar tarkibida falsafiy, psixologik, psixoterapevtik ­, ijtimoiy-texnologik, kibernetik, ishlab chiqarish ­-texnologik, texnik va boshqa tarkibiy qismlar tobora mustahkam o'rin egallaydi . ­Kasb-hunar ta'limida zamonaviy ­ishlab chiqarish texnologiyalari bilan uyg'unlashgan pedagogik va psixologik texnologiyalardan, demak, tegishli bilimlardan foydalanish zarurligini ­e'lon qiladi . ­Bu ikkita juda jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi. Ulardan birinchisi ­xorijiy ilmiy elementni unumli o'zlashtirish muammosini hal qilish bilan bog'liq, ikkinchisi - pedagogik bilimlarning sifat jihatidan o'ziga xosligini saqlash bilan bog'liq. Birinchi muammo pedagogikaning ancha yopiq tizim-sektaga aylanish xavfini ko'rsatadi ­, bu erda entropiya jarayonlari tobora ortib borayotgan rol o'ynaydi ­va bu ­uning to'liq qulashiga olib kelishi mumkin. Ikkinchi muammo ­pedagogikaning mumkin bo'lgan yo'qotishlaridan dalolat beradi (intizom mustaqilligining yo'qolishi ), uning ­tizimni shakllantirish markaziga ega bo'lmagan ­turli yo'naltirilgan va qarama-qarshi bilimlarning eklektik konglomeratiga aylanishi ­. Vaziyatdan chiqish yo'li yana integrativ tekislikda yotadi: ­chetdan kiritilgan xorijiy ilmiy bilimlar elementlari ­va pedagogik bilimlarning ichki tarkibiy qismlari o'rtasidagi munosabatlarni uyg'unlashtirish nuqtai nazaridan juda ko'p integrativ ishlar talab etiladi.

Xorijiy ilmiy materialning pedagogik bilimlar sohasiga kengayishi bilan birga ­, bugungi kunda mahalliy pedagogikaga xorijiy madaniy ilmiy-pedagogik konstruksiyalar – tushunchalar, tushunchalar, nazariyalar va boshqalarning kirib borishi kuchaymoqda. bunday holatlar har doim ham amalga oshirilmaydi. Xuddi shu "kompetentlik" tushunchasini oling. Hozirgacha uning ilmiy identifikatsiyasi to'liq amalga oshirilmagan. Ammo haqiqat shundaki, u fanda allaqachon mavjud bo'lgan konseptual va kontseptual an'analarga to'liq mos kelmaydi . ­Bilim sohasi organiklik bilan ajralib turadi, u begona elementni rad etish qobiliyatiga ham ega. Bu yerda T.Kunning ilmiy paradigmalar nazariyasiga, ­V.Kvinning lingvistik va ontologik nisbiylik konsepsiyasiga (Sapir-Vorf gipotezasi) murojaat qilish mumkin [230, 505]. Va agar bu tushuncha mahalliy pedagogikaning kundalik hayotiga kiritilgan bo'lsa, unda birinchi navbatda uning mavjud ilmiy an'analar bilan o'zaro bog'liqligi (tan olish) ustida ish olib borish kerak . ­Kiritilgan kontseptsiyaning ba'zi analoglari aniqlanishi mumkin. ­Bunday holda, tabiiyki, uni mahalliy ilmiy-pedagogik bilimlar tizimida qo'llashning qanchalik maqsadga muvofiqligi haqida savol tug'iladi ­.
2 -bob

1. 
   Integrativ -
   pedagogik tadqiqotning xususiyatlari va tipologiyasi
   

Integrativ-pedagogik tadqiqotning xususiyatlari bevosita ­ularning predmet-obyekt muhitining o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq. Etarlicha umumiy nuqtai nazar juda ishonchli bo'lib, unga ko'ra fan ob'ekti ­ushbu fan tomonidan o'rganiladigan voqelikning ma'lum bir sohasi, sub'ekt esa ob'ekt o'rganilayotgan nuqtai nazar, sub'ekt va ob'ekt o'rtasidagi vositachilik aloqasi. sub'ektning ob'ektga qarashini aks ettiruvchi o'rganish ob'ekti ­, u yoki bu ilmiy sohani, ilmiy maktabni ifodalaydi [221]. Shu bilan birga, pedagogik asarlarda "ob'ekt va ob'ektning o'ziga xos ta'rifi toifalarida keskin farq yo'q" [23, b. 343-344]. Buning sababi shundaki, muammoli ob'ekt ­direktiv-imperativ xususiyatga ega emas, balki an'anaviy xususiyatga ega ­. Uni aniqlashda tadqiqot fikrining turli burilishlari mumkin. Uni hal qilishdagi qiyinchiliklar ­ushbu sohadagi identifikatsiya ishlarining boshidan boshlanadi. Shunday qilib, umuman olganda pedagogika ob'ekti va predmetining mavjudligini haqiqatda inkor etuvchi pozitsiyalar mavjud. Bu erda mantiq quyidagicha: pedagogika ­yagona fan sifatida endi mavjud emas, shuning uchun yagona ob'ekt va sub'ekt mavjud emas. Uning ko'pgina mustaqil tarmoqlari, yo'nalishlari va nazariyalari shunday xususiyatlarga ega . Ularning doirasida ­umuman pedagogikaga e'tibor qaratgan holda ob'ekt va mavzuni izlash umidsiz vazifadir. ­Shunga ko'ra, V. S. Bezrukovaning fikricha, ­pedagogikada qancha bo'lim bo'lsa, shuncha ob'ekt va sub'ektlar mavjud [28]. Shu bilan birga, umuman pedagogikaning predmeti (obyekti) haqida gapirmaydigan bitta darslik topib bo'lmaydi. Va "ma'nosiz" ilmiy yoki akademik intizomni tasavvur qilish qiyin ­.
Pedagogikaning ob'ekt-sub'ekt sohasini
tadqiq qilish sohasidagi munozarali vaziyatga qaramasdan , mavjud pretsedentlar
boshqacha.
Ob'ekt va sub'ekt o'rtasidagi farqlar ushbu operatsiyani pedagogikaning pedagogik integratsiya kabi "tarmog'i" ga nisbatan amalga oshirishga imkon beradi ­. Ob'ekt ob'ektiv voqelikning ma'lum bir qismi ­, ob'ekt esa unga ma'lum bir proyeksiya, ­turli xil pedagogik voqelikda ­(ob'ektda) shartli ravishda ajratilgan mavhumlikdir, degan tezisdan kelib chiqqan holda, biz integratsiya jarayonlarining o'zini o'zi deb ataymiz. ob'ekt , ta'lim ­nazariyasi va amaliyoti sohasida amalga oshiriladi . ­Shunga ko'ra, pedagogikadagi integratsiya jarayonlarini o'rganish mavzusi aloqalar, munosabatlar ­va bog'liqliklarni (o'zaro bog'liqliklar, munosabatlar va o'zaro bog'liqliklarni ­) o'z ichiga oladi, ularning kumulyativ ta'siri ­o'z-o'zidan olib tashlangan-o'zgartirilgan ­shaklda to'plangan integrativ neoplazmalarning paydo bo'lishiga olib keladi. bu aloqalar, munosabatlar va bog'liqliklarning ­(munosabatlar, munosabatlar va o'zaro bog'liqliklar).
Asosan integrativ pedagogik tadqiqot predmetining taqdim etilgan xususiyatlariga asoslanib, biz ­ularning ba'zi xususiyatlarini aniqlaymiz, ulardan eng muhimi nazariydir , chunki hodisalar o'rtasidagi mavjud bog'liqlikning ma'lum versiyalari har qanday integratsiyaning genetik jihatdan boshlang'ich asosi hisoblanadi. shu jumladan pedagogik. , ob'ektlar, jarayonlar va boshqalar. Bu bog'liqlik ­"tegish", "tegish", "ko'rish" mumkin bo'lmagan ob'ektiv ravishda idrok etilmagan hodisalar soniga tegishli . ­Bu K.Marksning: «Siz har bir alohida mahsulotni his qilishingiz va tekshirishingiz mumkin, u bilan o'zingizga yoqqan narsani qilishingiz mumkin, u qiymat sifatida tushunib bo'lmaydigan bo'lib qoladi» [260, b. 56]. Xuddi shu tarzda, bog'lanishning alohida tarkibiy qismlarini o'ziga yoqqan darajada " his qilish va tekshirish" mumkin (agar bu umuman mumkin bo'lsa), lekin mavhum, nazariy tahlil usullaridan foydalanmasdan uning mohiyati tushunarsiz bo'lib qoladi. ­Shu munosabat bilan A. I. Raqitovning bayonotini keltirish o‘rinlidir ­. "Gap shundaki, - deb ta'kidlaydi u, - ob'ektiv bog'lanishlar (agar biz ikkita ob'ektni bog'laydigan arqonni nazarda tutmasak) to'g'ridan-to'g'ri hissiy idrokda berilmaydi va faqat mantiqiy protseduralar ­yordamida qurilgan abstraktsiyalarda o'rnatiladi ­... » [341, b. 70].
Tadqiqotdagi integratsiya jarayonlari ­tahlilning tegishli usullarini talab qiladigan ideal ob'ektlar sifatida ishlaydi. Shunday qilib, o'rganish turli "realliklarni" birlashtiradi: aniq o'qituvchi va talabalarning o'ziga xos faoliyati ­, ushbu faoliyat amalga oshiriladigan muhit ­va boshqalar. Ushbu komponentlarning hech biri "o'rganish" tushunchasining butun doirasini tavsiflamaydi, chunki ­o'rganish sanab o'tilgan, shuningdek, "ko'plab boshqa ... komponentlar" integratsiyani topadigan jarayon. Demak, I. G. Eremenko ­shunday xulosaga keladi: “... bu integratsiyani ko'rib chiqish abstraksiya predmetidir ­” [139, b. 224].
Agar integrativ pedagogik tadqiqotning birinchi xususiyati ­ko‘p jihatdan uning predmet sohasining xususiyati bilan belgilansa, ikkinchi xususiyat – “ ko‘p qavatlilik ” asosan uning obyekt xossalarining polimodalligi bilan bog‘liq . ­Pedagogikadagi integral jarayonlar doimo voqelikning butun xilma-xilligini, uning “uch dunyosi”ning barcha komponentlarini – aqliy, jismoniy va bilim olamini qamrab oladi. ­Bu nima bilan bog'liq? Pedagogik integratsiya harakatining boshlang'ich va yakuniy nuqtasi tabiiy-ijtimoiy mavjudot sifatida ­o'zida voqelikning barcha shakllarini, barcha " ­moddiy dunyoning asosiy qonunlarini" to'plashga qodir bo'lgan shaxs ekanligi bilan. [7]. Pedagogik integratsiyaning psixik sohasi deganda, bunda biz, birinchi navbatda, uning ijtimoiy-madaniy va ijtimoiy-psixologik jihatlarini nazarda tutamiz. Masalan, bugungi kunda mamlakatimiz ta’lim tizimini jahon ta’lim makoniga integratsiyalash masalasi ­keskin ko‘tarilmoqda ­. Shunga ko'ra, ko'rsatilgan tizimning ushbu makonga kirishining eng samarali usullarini topish muammosi paydo bo'ladi ­, bu tegishli integratsiya modellarini tanlashni nazarda tutmaydi ­. Ijtimoiy-pedagogik jihatni o'rganish shaxsni ta'lim va ta'limdan keyingi muhitga, u boy bo'lgan munosabatlar, munosabatlar va o'zaro bog'liqliklarning eng murakkab tizimiga ijtimoiy integratsiyalashuvining optimal vositalarini ishlab chiqishga qaratilgan . ­Jismoniy dunyo va bilimlar dunyosi mos ravishda ­ontologik va epistemologik voqelik darajalari bilan ifodalanadi yoki 96
V. G. Afanasiev terminologiyasiga ko'ra, ontologiya (borliq, ­tizimlarning mavjudligi) va gnoseologiya (tizimlarni bilish) darajalari [18, b. 4]. Ontologik voqelik darajasida ­pedagogik integratsiya o'quv jarayonini amalga oshirish jarayonida namoyon bo'ladi, gnoseologik voqelik darajasida pedagogik bilimlar tizimida integratsiya jarayonlari sodir bo'ladi.
Integratsion-pedagogik jarayonlarni o'rganish ­ushbu barcha darajalarda mumkin, ammo tahlilning eng maqbul ­ob'ekti sifatida tizimlarning gnoseologiyasi darajasiga alohida o'rin berilishi kerak, chunki u shu erda (bu holda - bu erda). ilmiy-pedagogik tizimlar darajasi ­) integratsiya jarayonlari kamroq darajada ijtimoiy-madaniy va faoliyat xarakteridagi "shovqinlar" bilan "yopiladi" ­va shuning uchun o'zini eng sof shaklda namoyon qiladi. Ilmiy ­-pedagogik soha o'ziga xos laboratoriya bo'lib, unda eng maqbul tadqiqot sharoitlari yaratilgan.
pedagogik tadqiqotning yana bir xususiyati - ularning ilmiy va uslubiy yo'nalishini xulosa qilish mantiqan to'g'ri ­. Integrativ va ilmiy elementlarning konjugatsiyasi deyarli barcha turdagi ­pedagogik tadqiqotlar uchun zaruriy shartdir . ­Masalan, pedagogika fanining rivojlanish tendentsiyalarini ( ­ilmiy bilimlar tizimida pedagogikaning o'rnini o'zgartirish, tadqiqot darajasini oshirish, pedagogikani bevosita ishlab chiqaruvchi kuchga aylantirish, ­pedagogika fanlari, fanlararo va fanlararo bilimlar integratsiyasini kuchaytirish) ko'rib chiqilayotganda. , metodologiyaning rolini oshirish va ­kontseptual terminologik apparatni boyitish [272, 9-b.]). Ko'rinib turibdiki, ular integrativ muammolarga bevosita yoki bilvosita kirish imkoniyatiga ega ­.
Ta'lim mazmuni masalalari bilan shug'ullanadigan didaktlar va metodologlar ­ko'pincha integrativ va ilmiy muammolarni hal qilishadi. Bular, birinchi navbatda, ­fan bilimlarini tizimlashtirish, ilmiy bilimlarning turli sohalari tarkibiy qismlarini metadisiplinar yangi shakllanishlarga qisqartirish, ularning rivojlanish jarayonida turli xil sifatli munosabatlarning umumiy aloqa nuqtalarini izlash bilan bog'liq muammolar.
sozlash. Afsuski, biz quyidagilarni ta'kidlashimiz kerak: o'qituvchilar barcha fanlarning integral-pedagogik muammosi bilan shug'ullanishga tayyor , ammo ularning intizomiy ­"alma mater"lari bilan emas.
Pedagogik integratsiya metodologiyasi ­uni amalga oshirish jarayonida dunyoqarash natijasini olish imkoniyatida kuzatilishi mumkin ­. Ta'lim sohasida to'g'ri tashkil etilgan integrativ ish dunyoqarashning alohida turini - ko'p o'lchovli ­(bir vaqtning o'zida), yaxlitlik va tanqidiylik bilan ajralib turadigan integrativ-yaxlit fikrlashni shakllantirishga yordam beradi. Bunday fikrlashning ­antipodi ­parchalangan fikrlash bo'lib, bir o'lchovlilik, yamoq va irratsional darajada yuqori ­darajada moslashuvchanlik bilan ajralib turadi.
Uslubiy va integrativ komponentlarning o'zaro bog'liqligini ­o'quv kurslarini loyihalash texnologiyasi darajasida ham kuzatish mumkin. “ Matematikani o‘qitishda didaktik birliklarni kattalashtirish” kitobi mualliflari tomonidan ushbu fikrni ifodalovchi qiziqarli misol keltirilgan . ­Ularning fikricha, bolalarning ta’limning birinchi yili davomida ­faqat ikkita amalni (qo‘shish va ayirish) o‘rganishi, avvalambor, uslubiy nuqsondir, chunki buning sababi, darslik tuzuvchilarning yaxlitlik tamoyilini unutib qo‘yganligidir. Shunga ko'ra ­, olti yoshli bolalarning "mini-matematikasi" arifmetikaning to'rtta operatsiyasiga asoslangan bo'lishi kerak , ular " ­matematikaning butun binosini keyingi qurish uchun poydevor " [487, ­p. 184].
Integrativ-pedagogik tadqiqotning xususiyatlarini ­ularning ob'ekt-predmet sohasining o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib belgilash, birinchidan, ularga umumlashtirilgan tavsif berish, ikkinchidan ­, ularning tipologiyasini ko'rib chiqishga kirishish imkonini beradi. Yuqoridagi materialga asoslanib ­, biz quyidagilarni aytishimiz mumkin. Integral pedagogik tadqiqotlar ­tahlil predmetining tarkibiy qismlari ­va xossalari dialektik qarama-qarshilik va o'zaro ta'sirning polimodal holatida bo'lgan organik bir butun sifatida sintetik qarashini namoyish etadi . Bunday tadqiqotning ­eng muhim vazifasi ­raqobat va hamkorlik tendentsiyalari o'rtasida umumiy til topishdir , ­98
-pedagogik va o‘quv-amaliy muhitda sodir bo‘ladigan o‘zaro bog‘liqlik va o‘zaro bog‘liqliklarning amal qilish va ta’minlash qonuniyatlarini tahlilning ­umumlashtirilgan predmeti sifatida olish zaruratini tug‘diradi . ­Ko'pgina parametrlarda integratsiyalashgan tadqiqot monografiyaga yaqinlashadi ­, unda alohida agregatlar ­qismlarning murakkab birligi sifatida qaraladi. Bu erda integratsiyalashgan yondashuvdan foydalanish yaxlitlikning dialektik mohiyatini to'liq tushunishga, butun va uning qismlari o'rtasidagi, qismlarning o'zlari o'rtasidagi munosabatni aniqlashga imkon beradi, shuningdek, yangining shakllanish mexanizmlarini ochishga yordam beradi ­. qismlarning birlashishi natijasi [139].