Pedagogik jarayon

Yaxlitlik tamoyili pedagogik jarayonning asosidir
Demak, yaxlitlik ta’lim jarayonining tabiiy xossasidir. U ob'ektiv ravishda mavjud, chunki jamiyatda maktab, o'quv jarayoni mavjud. Masalan, mavhum ma'noda olingan o'quv jarayoni uchun yaxlitlikning bunday xususiyatlari o'qitish va ta'limning birligidir. Va haqiqiy pedagogik amaliyot uchun - ta'lim, rivojlanish va tarbiya funktsiyalarining birligi. Ammo bu jarayonlarning har biri yaxlit ta'lim jarayonida hamrohlik qiluvchi funktsiyalarni bajaradi: tarbiya nafaqat ta'lim, balki rivojlantiruvchi va tarbiyaviy funktsiyalarni ham bajaradi va o'qitishni hamrohlik qiladigan tarbiya va rivojlanishsiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Bu bog'lanishlar o'quv jarayonini shakllantirishning maqsad, vazifalari, shakllari va usullarida iz qoldiradi. Masalan, o'quv jarayonida ilmiy g'oyalarni shakllantirish, tushunchalar, qonunlar, tamoyillar, nazariyalarni o'zlashtirish, keyinchalik shaxsning rivojlanishiga ham, tarbiyasiga ham katta ta'sir ko'rsatadi. Ta'lim mazmunida e'tiqodlar, me'yorlar, qoidalar va ideallar, qadriyat yo'nalishlari va boshqalarni shakllantirish ustunlik qiladi, lekin ayni paytda bilim va ko'nikmalarning ifodalari shakllanadi. Shunday qilib, ikkala jarayon ham asosiy maqsad - shaxsni shakllantirishga olib keladi, lekin ularning har biri o'ziga xos vositalar bilan ushbu maqsadga erishishga hissa qo'shadi. Amalda bu tamoyil dars vazifalari majmuasi, o'qitish mazmuni, ya'ni. o'qituvchi va talabalarning faoliyati, o'qitishning turli shakllari, usullari va vositalarining kombinatsiyasi.
Pedagogik amaliyotda ham, pedagogik nazariyada ham o‘quv jarayonining yaxlitligi uning vazifalari va ularni amalga oshirish vositalarining murakkabligi sifatida bilim, ko‘nikma va malakalarning to‘g‘ri mutanosibligini aniqlashda, ta’lim jarayonini muvofiqlashtirishda ifodalanadi. va rivojlanish, bilim, ko'nikma va qobiliyatlarni dunyo va uni o'zgartirish usullari haqidagi yagona g'oyalar tizimida birlashtirish.
2. Pedagogik jarayonning qonuniyatlari
Har bir fan o‘z sohasidagi qonun va qonuniyatlarni kashf etish va o‘rganish vazifasini bajaradi. Hodisalarning mohiyati qonuniyat va qonuniyatlarda ifodalanadi, ular muhim aloqa va munosabatlarni aks ettiradi.
Yaxlit pedagogik jarayonning qonuniyatlarini aniqlash uchun quyidagi munosabatlarni tahlil qilish kerak:
pedagogik jarayonning kengroq ijtimoiy jarayonlar va sharoitlar bilan aloqalari;
pedagogik jarayon ichidagi aloqalar;
ta'lim, ta'lim, tarbiya va rivojlanish jarayonlari o'rtasidagi aloqalar;
ta'lim oluvchilarning pedagogik rahbarlik va havaskorlik jarayonlari o'rtasida;
ta'limning barcha sub'ektlari (pedagoglar, bolalar tashkilotlari, oilalar, jamoatchilik va boshqalar) tarbiyaviy ta'sir jarayonlari o'rtasida;
vazifalari, mazmuni, pedagogik jarayonni tashkil etish usullari, vositalari va shakllari o'rtasidagi bog'liqlik.
Ushbu barcha turdagi bog'lanishlarni tahlil qilish natijasida pedagogik jarayonning quyidagi qonuniyatlari kelib chiqadi:
Pedagogik jarayonning maqsadlari, mazmuni va usullarining ijtimoiy shartliligi qonuni. U ijtimoiy munosabatlarning, ijtimoiy tizimning ta'lim va tarbiyaning barcha elementlarining shakllanishiga belgilovchi ta'sirining ob'ektiv jarayonini ochib beradi. Bu qonundan ijtimoiy tartibni to‘liq va optimal tarzda pedagogik vositalar va usullar darajasiga o‘tkazishda foydalanish masalasidir.
Talabalarni tayyorlash, tarbiyalash va faoliyatining o'zaro bog'liqligi qonuni. Unda pedagogik rahbarlik bilan o‘quvchilarning o‘z faoliyatini rivojlantirish, o‘quv faoliyatini tashkil etish yo‘llari va uning natijalari o‘rtasidagi bog‘liqlik ochib beriladi.
Pedagogik jarayonning yaxlitligi va birligi qonuni. U pedagogik jarayonda qism va butunning nisbatini ochib beradi, ta’limda ratsional, hissiy, hisobot va izlanish, mazmun, operativ va motivatsion komponentlarning birligini taqozo etadi.
Nazariya va amaliyotning birligi va o'zaro bog'liqligi qonuni.
Pedagogik jarayon dinamikasining qonuniyligi. Barcha keyingi o'zgarishlarning kattaligi oldingi bosqichdagi o'zgarishlarning kattaligiga bog'liq. Demak, pedagogik jarayon o‘qituvchi va o‘quvchining rivojlanayotgan o‘zaro ta’siri sifatida bosqichma-bosqich xarakterga ega bo‘ladi. Oraliq harakatlar qanchalik yuqori bo'lsa, yakuniy natija shunchalik muhim bo'ladi: yuqori oraliq natijalarga ega bo'lgan talabaning umumiy yutuqlari ham yuqori bo'ladi.
Pedagogik jarayonda shaxs rivojlanishining qonuniyati. Shaxsiy rivojlanish sur'ati va darajasi quyidagilarga bog'liq:
1) irsiyat;
2) ta'lim va ta'lim muhiti;
3) qo'llaniladigan pedagogik ta'sir vositalari va usullari.
O'quv jarayonini boshqarishning namunasi. Pedagogik ta'sirning samaradorligi quyidagilarga bog'liq:
talaba va o'qituvchilar o'rtasidagi teskari aloqaning intensivligi;
o'quvchilarga tuzatish harakatlarining kattaligi, tabiati va asosliligi.
Rag'batlantirish shakli. Pedagogik jarayonning samaradorligi quyidagilarga bog'liq:
pedagogik faoliyatning ichki rag'batlantirish (motivlari) harakatlari;
tashqi (ijtimoiy, ma'naviy, moddiy va boshqa) rag'batlantirishning intensivligi, xarakteri va o'z vaqtida bo'lishi.
Pedagogik jarayonda hissiy, mantiqiy va amaliyot birligining qonuniyligi. Pedagogik jarayonning samaradorligi quyidagilarga bog'liq:
1) hissiy idrokning intensivligi va sifati;
2) idrok etilayotganni mantiqiy tushunish; mazmunini amaliy qo'llash.
Tashqi (pedagogik) va ichki (kognitiv) faoliyatning birligining qonuniyligi. Shu nuqtai nazardan, pedagogik jarayonning samaradorligi quyidagilarga bog'liq:
pedagogik faoliyat sifati;
o'quvchilarning o'z ta'lim va tarbiya faoliyati sifati.
Pedagogik jarayonning shartliligining qonuniyligi. Pedagogik jarayonning borishi va natijalari quyidagilarga bog'liq:
jamiyat va shaxsning ehtiyojlari;
jamiyatning imkoniyatlari (moddiy, texnik, iqtisodiy va boshqalar);
jarayonning shartlari (axloqiy-psixologik, estetik va boshqalar).
Ko'pgina o'rganish naqshlari empirik tarzda ochiladi va shuning uchun o'rganish tajriba asosida qurilishi mumkin. Biroq, samarali ta'lim tizimlarini qurish, o'quv jarayonini yangi didaktik vositalarni kiritish bilan murakkablashtirish o'quv jarayonining borishi qonuniyatlari haqida nazariy bilimlarni talab qiladi.
O'quv jarayonining tashqi qonuniyatlari va ichki qonuniyatlari farqlanadi. Birinchisi (yuqorida tavsiflangan) tashqi jarayonlar va sharoitlarga bog'liqlikni tavsiflaydi: ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy vaziyat, madaniyat darajasi, jamiyatning muayyan turdagi shaxsga bo'lgan ehtiyojlari va ta'lim darajasi.
Ichki qonuniyatlar pedagogik jarayonning tarkibiy qismlari orasidagi aloqalarni o'z ichiga oladi. Maqsadlar, mazmun, usullar, vositalar, shakllar o'rtasida. Boshqacha qilib aytganda, bu o'qitish, o'rganish va o'rganilayotgan material o'rtasidagi munosabatdir. Pedagogika fanida bunday qonuniyatlar juda ko'p o'rnatilgan bo'lib, ularning aksariyati o'rganish uchun majburiy shart-sharoitlar yaratilgandagina o'z kuchini yo'qotadi. Raqamlashda davom etar ekanman, ulardan ba'zilarini nomlayman:
O'qitish va tarbiya o'rtasida tabiiy bog'liqlik mavjud: o'qituvchining o'qituvchilik faoliyati asosan tarbiyaviy xususiyatga ega. Uning tarbiyaviy ta'siri pedagogik jarayon sodir bo'ladigan bir qator sharoitlarga bog'liq.
Yana bir qolip o‘qituvchi va talaba o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir va ta’lim natijasi o‘rtasida bog‘liqlik mavjudligini ko‘rsatadi. Ushbu qoidaga ko'ra, o'quv jarayoni ishtirokchilarining o'zaro bog'liq faoliyati bo'lmasa, ular o'rtasida birlik bo'lmasa, o'qitish amalga oshirilmaydi. Bu qonuniyatning shaxsiy, aniqroq namoyon bo‘lishi o‘quvchi faoliyati va o‘rganish natijalari o‘rtasidagi bog‘liqlikdir: o‘quvchining o‘quv va kognitiv faoliyati qanchalik qizg‘in, ongli bo‘lsa, ta’lim sifati ham shunchalik yuqori bo‘ladi. Ushbu naqshning o'ziga xos ifodasi - o'qituvchi va talabalarning maqsadlari o'rtasidagi muvofiqlik, maqsadlarning mos kelmasligi bilan o'rganish samaradorligi sezilarli darajada kamayadi.
Ta'limning barcha tarkibiy qismlarining o'zaro ta'sirigina qo'yilgan maqsadlarga mos keladigan natijalarga erishishni ta'minlaydi.
Oxirgi naqshda, avvalgidek, barcha oldingilar tizimga ulangan. Agar o`qituvchi pedagogik jarayonning vazifalarini, mazmunini, rag`batlantirish usullarini, tashkil etishni to`g`ri tanlasa, mavjud sharoitlarni hisobga olib, ularni takomillashtirish choralarini ko`rsa, doimiy, ongli va samarali natijalarga erishiladi.
Yuqorida bayon etilgan qoliplar pedagogik jarayon tamoyillarida o`zining konkret ifodasini topadi.