Pensiya (lotincha: pensio — toʻlov) — fuqarolarga davlat yoki boshqa subyektlar tomonidan qonunda belgilangan hollarda muntazam va, odatda, umr-bod toʻlanadigan toʻlovlar. Ijtimoiy taʼminot shakli hisoblanadi

Janubiy Amerikada
Pensiyalar 1928-yilda, Urugvayda — 1928-yilda, Braziliyada — 1934-yilda, Ekvadorda — 1935-yilda, Peruda — 1936-yilda, XMTning tavsiyalari va Uilyam Beverijning 1942-yilgi hisoboti taʼsiri ostida, pensiyalar Venesuelada (1940-yil), Panama (1941-yil), Kosta-Rika (1941-yil), Meksika (1943-yil), Paragvay (1943-yil), Kolumbiya (1946-yil), Dominikan Respublikasi (1947-yil), Salvador davlat tuzumi[tahrir] 1980-yillarda lotin Amerikasida pensiya tizimlarini isloh qilish boshlandi[21].
Irlandiyada
Irlandiyada bir qancha gaz. va jur. nashr etiladi. yaxshiyamki, 1963gacha emas edi. 1990-xgacha Irlandiyada tugʻilish darajasi 1960-x dan keyin aniq bir avlod boʻlib, oddiy reproduktivlik darajasidan yuqori boʻlib, atrofdagi Yevropa mamlakatlaridan [haqiqatning ahamiyati].
Osiyoda
Xitoyda hali hech umumiy pensiya bor: endi Xitoyda pensiya aholi 66% qabul — "CEIC ko'ra, 60 yoshdan 230,8 million odamlar, davlat to'lovlar faqat 152,7 million kishini qabul" [24]. 1951-yilda Malayziyada deyarli barcha ishlaydigan aholini qamrab olgan ishchilar jamgʻarmasi paydo boʻldi. Shu kabi jamgʻarma mablagʻlari Hindiston, Indoneziya, Nepal va ayrim Afrika mamlakatlarida mavjud: Gambiya va Zambiya[25].
Miqdori
Pensiya miqdorini avtomatik oshirish tizimi birinchi marta 1922-yilda Daniya, keyin Islandiya va Lyuksemburgda — 1946-yilda, Fransiyada — 1948-yilda, Belgiya, Chili, Finlyandiya, Isroil, Niderlandiya va Shvetsiyada 1950-yillarda kiritildi[26].
Murakkab demografik holat (bir ishchi 3 nafar pensionerni oʻz ichiga oladi va 2011-yilda oʻrtacha pensiya 500 evrodan pastga tushib ketgan) Italiyani pensiya islohotini oʻtkazishga majbur qildi[27]. 2012-yil 1-yanvardan boshlab Italiyada 20 yillik majburiy tajriba, erkaklar uchun bir xil pensiya muddati, shuningdek, 41 yil va 6 oylik ayollar va 42 yil va 6 oylik erkaklar uchun 2014-2015-yillar uchun mehnat stajiga ega boʻlgan taqdirda erta pensiyaga chiqish huquqi [28]
Oʻzbekiston qonunchiligida
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 39-moddasiga binoan, "har kim qariganda, mehnat layoqatini yoʻqotganda, shuningdek, boquvchisidan mahrum boʻlganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa xollarda ijtimoiy taʼminot olish huquqiga ega"dir. P., nafaqalar, ijtimoiy yordam boshqa turlarining miqdori rasman belgilab qoʻyilgan tirikchilik uchun zarur eng kam miqdordan oz boʻlishi mumkin emas. Pensiya taʼminoti masalalari Oʻzbekiston Respublikasining "Fuqarolarning davlat pensiya taʼminoti toʻgʻrisida" qonuni (1993-yil 3-sentabr) bilan belgilangan. UzR da doimiy yashab turgan chet el fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaxslar, basharti davlatlararo bitimlar (shartnomalar)da oʻzgacha qoidalar nazarda tutilmagan boʻlsa, Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng ravishda P. olish huquqiga egadirlar. Harbiy xizmatchilar, shuningdek, ichki ishlar organlari boshliqlari va oddiy xodimlar tarkibidan boʻlgan shaxslarni hamda ularning oila aʼzolarini P. bilan taʼminlash shartlari, normalari va tar-tibi UzR qonun hujjatlari bilan belgilanadi. Ayni vaqtda ularga "Fuqarolarning davlat pensiya taʼminoti toʻgʻrisida"gi qonun asosida pensiya olish huquqi ham beriladi. P.ning turli xillarini olish huquqiga ega boʻlgan fuqarolarga ularning tanlashiga qarab bitta pensiya tayinlanadi.

Pensiya turlari

Pensiyaning 3 xil turi mavjud:

• 
  Yoshga doir pensiya;
  
• 
  Nogironlik pensiyasi;
  
• 
  Boquvchisini yoʻqotganlik pensiyasi.